|
Το Φθινόπωρο που ελαττώνονται, φθίνονται, τα φρούτα, οι Αρχαίοι το ονόμαζαν Μετόπωρον, δηλαδή ή εποχή που έρχεται μετά την εποχή που μας φέρνει τα πολλά οπωρικά, τα φρούτα. Περιλαμβάνει τους μήνες Σεπτέμβρη. Oκτώβρη και Νοέμβρη. O Σεπτέμβρης, είναι ο πρώτος μήνας του Φθινοπώρου και ο ένατος του χρόνου. Στο Ρωμαϊκό ημερολόγιο, που ο χρόνος άρχιζε από το Μάρτη, ήταν έβδομος μήνας, από δω πήρε το όνομα του, από το Ρωμαϊκό αριθμητικό septen, που σημαίνει επτά. O λαός τον λέει Στέμπρη και Σταυριάτη, γιατί τις πρώτες μέρες του δευτέρου δεκαημέρου, έρχεται η γιορτή του Σταυρού. Τον λέει ακόμα και Πετμεζά, γιατί τότε κάνουν το πετιμέζι και τα ρετσέλια με βρασμένο μούστο από σταφύλια. Μερικοί τον λένε και Χινόπουρο, γιατί από δω αρχίζει μια καινούργια εποχή το Φθινόπωρο. Στους Βυζαντινούς, ήταν ο πρώτος μήνας του Χρόνου, Την πρώτη του Σεπτέμβρη ήταν η Βυζαντινή Πρωτοχρονιά, Αρχιχρονιά ή Καλοχρονιά. Τη γιόρταζαν έτσι περίπου, όπως γιορτάζουμε και εμείς σήμερα τη Πρωτοχρονιά μας.
Είχαν πολλά ήθη και έθιμα. Μερικά απ' αυτά παρέμειναν από τότε και τα εφαρμόζουμε και εμείς ακόμα και σήμερα. Πίστευαν, πως την πρώτη του Σεπτέμβρη, ο Χάρος έβγαινε παγανιά και κατέγραφε στα διφτέρια του τους ανθρώπους, που θα έπαιρνε στο διάστημα του Χρόνου. Για ν' αποφύγουν αυτό το κακό, έσπαζαν ρόδια μπροστά στις πόρτες των σπιτιών τους και τις στόλιζαν με λουλούδια, προς τιμήν του χάρου. Πίστευαν πως έτσι θα άλλαζε γνώμη, όταν βρίσκονταν μπροστά στις μεγάλες τιμές που του έκαναν. Αυτή τη μέρα, που είναι και η γιορτή του Αγίου-Συμεών, οι έγκυες δεν έκαναν καμία εργασία, για να μην γεννηθεί σημειωμένο, (μισερό), παιδί. Όλα τα κουτσά, τα στραβά και τα ανάποδα, πίστευαν πως είχαν γεννηθεί τη μέρα αυτή. Για τους αμπελουργούς είναι ο μήνας της σοδιάς. Τα σταφύλια έχουν ωριμάσει και ο τρύγος αρχίζει. Άλλοτε κρατούσε ένα μήνα και περισσότερο. Σήμερα που τ' αμπέλια λιγόστεψαν και η μεταφορά γίνεται με τ' αυτοκίνητο, μέσα σε δέκα μέρες το πολύ, δεν υπάρχει πουθενά σταφύλι. Τα κρασιά βράζουν στα βαρέλια, και τα καζαναριά ετοιμάζονται για το τσίπουρο. Του Σταυρού, φεύγουν τα χελιδόνια για τις θερμές χώρες. Συγκεντρώνονται στις στέγες των σπιτιών, ή στα τηλεφωνικά σύρματα, τσιτσιρίζουν, και την άλλη μέρα ερημιά. Έφυγαν τη νύχτα για την Αραπιά, αφήνοντας πίσω το μελαγχολικό Φθινόπωρο το οποίο προαισθάνονται από πολλές μέρες πριν. Τα πρωτοβρόχια αρχίζουν. Ο καιρός αναστατώνεται. Μέρα με τη μέρα γίνεται πιο μελαγχολικός. Οι πρόγονοί μας πίστευαν πως η Ήρα συχνά διαφωνούσε και μάλωνε με το Δία. Η διαμάχη αυτή μεταξύ των δύο θεών είναι η αιτία των αναστατώσεων της φύσης που παρατηρείται το Φθινόπωρο. Η πάλη των στοιχείων της φύσης θυμίζει τις σκηνές και τους καυγάδες μεταξύ των δύο συζύγων. Μερικά τζάκια κάπου-κάπου καπνίζουν. (πέρασ' ο Σταυρός, άναψε φωτιά πυρώσ') λένε στα χωριά μας. Τον Oκτώβρη σε μερικά μέρη της Ελλάδας τον λένε και βροχάρη, γιατί το μήνα αυτόν αρχίζουν συνήθως τα πρωτοβρόχια, που είναι τόσο χρήσιμα για την καλλιέργεια των αγρών και τη σπορά. Τότε αρχίζουν οι γεωργοί τη προετοιμασία για τη σπορά. Οργώνουν τα χωράφια τους, τα δευτερώνουν τα λιπαίνουν και τα έχουν έτοιμα. Το τελευταίο δεκαήμερο, γύρω από τη γιορτή του Αγίου Δημητρίου πολλές φορές κάνει καλόν καιρό, με ηλιόλουστες μέρες. Το μικρό καλοκαιράκι όπως συνηθίζουν να το λένε οι αγρότες., γι' αυτό κάποτε το μήνα τούτον οι χωριανοί μας μάζευαν τα κάστανα.
Όταν άρχιζαν να ανοίγουν τα καβούκια, το Κοινοτικό Συμβούλιο, έβαζε έναν αγροφύλακα, και τα φύλαγε. Όταν ωρίμαζαν, αργά το βράδυ έπαιρναν την απόφαση να αφήσουν το κόσμο να τα μαζέψει ελεύθερα, και την άλλη μέρα πρωί, πριν φύγει ο κόσμος για τη δουλεία του, έβαζαν το ντελάλη του χωριού και φώναζε. Εεεεε! χωριανοί τ' αμώλσαν τα κάστανα, (τ' άφησαν ελεύθερα) Και τότε όλο το χωριό, μικροί μεγάλοι, έτρεχαν στις Κοινοτικές Καστανιές. Αυτό γίνονταν δύο και τρεις μέρες συνέχεια και μάζευε το κάθε σπίτι αρκετά.
Πριν τα Νεβροπολίτικα κτήματα σκεπαστούν απ' το νερό της λίμνης, πολλοί χωριανοί μας εκτός από τα νοστιμότατα φασόλια που έκαναν, είχαν και μεγάλη σοδειά από καλαμπόκι. Για να το ξεφλουδίσουν, δεν υπήρχαν τότε μηχανήματα, μάζευαν λοιπόν όσους περισσοτέρους μπορούσαν, άνδρες, γυναίκες και παιδιά και δούλευαν σχεδόν όλη νύχτα. Έλεγαν αστεία και χωρατά, παροιμίες και πικαστά. Όταν τελείωναν, η οικοδέσποινα πρόσφερε πίτες, γλυκά, ποτά, κρασί και τσίπουρο και γλεντοκοπούσαν μέχρι που να τους πιάσει η νύστα.
O Νοέμβρης, σύμφωνα με το Ρωμαϊκό ημερολόγιο, ήταν ένατος μήνας. Το αριθμητικό ΝOΒΕ θα πει εννιά. Με το σημερινό ημερολόγιο είναι ενδέκατος. O λαός τον ονομάζει σποριά, γιατί τότε γίνεται ο σπαρμός που πρέπει να τελειώσει το πολύ μέσα στο πρώτο δεκαήμερο του Δεκέμβρη. Στις 21 του Νοέμβρη, γιορτάζονται τα Εισόδεια της Θεοτόκου. Oι γεωργοί τη λένε Παναγία η Μεσοσπορίτισα. Μέχρι τότε τα μισά χωράφια πρέπει να έχουν σπαρθεί. Επικρατεί το έθιμο να βράζουν τη μέρα αυτή σιτάρι η καλαμπόκι να το αλατίζουν και να το τρώνε με βουλιμία Το έχουν σε καλό. Θα τους βοηθήσει η Παναγία να κάνουν καλή σοδιά. Στα χωριά που οι κάτοικοι ασχολούνται με την αμπελοκαλλιέργεια, αυτό το μήνα ο μούστος βράζει μέσα στους κάδους. Πολλοί έχουν τραβήξει τα καινούργια κρασιά. Στα καφενεία του χωριού, καθημερινή κουβέντα, ποίος έφτιαξε το καλύτερο κρασί σε χρώμα και ποιότητα. Μαύρο, μπρούσκο, κοκκινέλι, ημίγλυκο, γλυκόπιοτο, Ερατώ, ρετσίνα και αρετσίνωτο. Τα καζαναριά ανάβουν. Τα μεγάλα καζάνια βράζουν. O ατμός ψύχεται και υγροποιείται και το φρέσκο τσίπουρο τρέχει σιγά-σιγά μέσα στη χάλκινη κατσαρόλα. Το μαζεύουν στα τσιπροβάρελα και το ξαναψήνουν. Πολλοί το αρωματίζουν. Βάζουν μέσα στο καζάνι τη δεύτερη φορά, γλυκάνισο, κρεμμύδια, σύκα, μαστίχα και άλλα αρωματικά χόρτα. Τελευταία δουλειά το μάζεμα της ελιάς. Μετά έρχεται ο Δεκέμβρης, ο τελευταίος μήνας του Χρόνου, που μας φέρνει τα κρύα, τα χιόνια και τις μεγάλες γιορτές
|