Ο Μ Α Κ Ε Δ Ο Ν Ι Κ Ο Σ Α Γ Ω Ν Α Σ 1904 - 1908
Π Α Υ Λ Ο Σ Μ Ε Λ Α Σ ( 1870 - 1904 )
"Χρόνια καί χρόνια θά περνούν, αιώνες θά διαβαίνουν,
Καί πάντα θέ νά συγκινούν, τά στήθια τών Ελλήνων.
Οι πόλεμοι τών Γιαννιτσών, τά Μ υ σ τ ι κ ά τού Β ά λ τ ου ".
- Δονείται δυνατά, η ψυχή τού κάθε Έλληνα, στό άκουσμα τών
δύο λέξεων, μέ τό όνομα Π α ύ λ ο ς Μ ε λ ά ς, καί στό
αντίκρυσμα τής λεβέντικης μορφής του, βλέποντας τόν πίνακα,
τού Γεωργίου Ιακωβίδη (1915).
Πρόκειται γιά τόν Ή ρ ω α Ε ύ ε λ π ι , καί ά ξ ι ο ν
τής Π α τ ρ ί δ ο ς Α ξ ι ω μ α τ ι κ ό ν, ο οποίος ενεπνεύσθη
καί έθεσεν, ώς σκοπόν τής ζωής του, τήν απελευθέρωσιν
τής Μακεδονίας, το παράδειγμα τού οποίου δέν αφήνει
ασυγκίνητη καμμιά Ελληνική ψυχή.
Ουσιαστικά λοιπόν, ο Π α ύ λ ο ς Μ ε λ ά ς, είναι από εκείνους,
πού ξεκίνησαν τόν ένδοξο Μακεδονικό αγώνα, τού ( 1904-1908 ),
πού υπήρξε σκληρός μέν, καί αιματηρός, έφερεν όμως εν τέλει,
τά προσδοκώμενα νικηφόρα αποτελέσματα.
Πρωτομάρτυρας και πρωταγωνιστής, όπως ελέχθη, τού
Μακεδονικού αγώνα, ο Π α ύ λ ο ς Μ ε λ ά ς (1870-1904).
Τόπος γεννήσεως, η Μασσαλία, τό1870, καί τόπος θανάτου,
η Στάτιστα-Καστοριάς, το 1904. Σημερινό όνομα, {Μ ε λ ά ς}.
1. ΑΠΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΕΙΣ ΒΕΡΡΟΙΑΝ
( Γ α β ρ ι ή λ Η γ ο υ μ έ ν ο υ, Α γ ι ο ρ ε ί τ ο υ - Δ ι ο ν υ σ ι ά τ η )
Πρωί τής 20ης Απριλίου 1953, τά μέλη τού Βυζαντινολογικού
Συνεδρίου, από τήν πλατείαν "Ελευθερίας", επιβιβάζονταν σέ
λεωφορεία, τήςΘεσσαλονίκης, διά τήν εκδρομήν στά σπουδαία
αξιοθέατα, τής Δυτικής Μακεδονίας.
Η οργανωτική Επιτροπή, προβλεπτική είς όλα, εφοδιάζει τόν
καθένα μέ ειδικό πρόγευμα, πακεταρισμένο καλλιτεχνικά, καί
στίς 9 αφήνουμε τήν φιλόξενον πόλιν, τού Αγίου Δημητρίου,
μέ κατεύθυνση τήν Βέροια, καί τέρμα ημέρας τήν Καστοριά.
- Ο Π α ύ λ ο ς Μ ε λ ά ς, υιός Μιχαήλ, γεννήθηκε στή Μασσαλία,
τό 1870. Εισήχθη στή Στρατιωτική Σχολή τών Ευελπίδων, 1886 .
Αποφοίτησε τήν 8ην Αυγούστου 1891, Ανθυπολοχαγός τού
Πυροβολικού, εκ τών αρίστων τής Σχολής του.
- Υπήρξε ένα από τά πιο δραστήρια μέλη της "Εθνικής Εταιρείας",
σκοπός τής οποίας ήταν ο αγώνας γιά τήν απελευθέρωση τής Μακεδονίας,
η οποία τελούσε υπό την κυριαρχίαν τών Τούρκων.
Η Μακεδονία,ανέδειξε κατά τόν 4ον π.Χ. αιώνα, μεγάλους
άνδρας, εν οίς, τόν Φίλιππον Β', τόν φιλόσοφον Αριστοτέλη,
διδάσκαλον τού Μ. Αλεξάνδρου, εκπολιτιστήν,
τού τότε γνωστού κόσμου, καί πλείστους άλλους.
- Ο Παύλος Μελάς, ενυμφεύθη,τόν Μάρτιον 1892, τήν Ναταλία Στέφ.Δραγούμη.
Έλαβε μέρος στόν Πόλεμο τού 1897, ώς διοικητής Ουλαμού,
τής 2ας Πεδινής Πυροβολαρχίας, (Πυροβολάρχης ο Πρίγκιπας
Νικόλαος),τού 3ου Συντάγματος Πυροβολικού, (Αντ/ρχης,
Νικόλαος Ζορμπάς).
- Στίς αρχές τού 1904, συγκροτήθηκε μέ Διαταγή Κυβερνήσεως,
Ομάδα τεσσάρων αξιωματικών,ήτοι : Τών λοχαγών1)Αλέξ.
Κοντούλη, αρχηγού τής Ομάδας,και 2) Αναστ.Παπούλα, καί τών
Ανθυπολοχαγών,3) Γεωργίου Κολοκοτρώνη,( εγγονού τού
Γέρου του Μοριά),καί τού,4) Παύλου Μελά,η οποία θά μετέβαινε
στή Μακεδονία, εδάφη πού κατείχαν οι Οθωμανοί Τούρκοι.
- Έίχε ήδη αρχίσει από τό 1898, η δράση τών Βούλγαρων
Κομιτατζήδων, γιά τήν κατάκτηση με κάθε τρόπο, από τούς
Έλληνες Μακεδόνες, της χώρα τους, μέ σκοτωμούς καί σφαγές,
στά μουλωχτά, καί εκφοβισμούς, πού απέβλεπαν στή βίαιη προσάρτηση τής Μακεδονίας, στη Βουλγαρία.
-Ο Παύλος Μελάς ,ζούσε στό κλίμα τής πατριώτικής έξαρσης,
γιά τά Εθνικά Δίκαια στή Μακεδονία, τά οποία καλλιεργούνταν
μέ επίκεντρο, τήν κατοικία τού πεθερού του Στέφ. Δραγούμη.
Από το 1902, πού διορίστηκε στό Προξενείο τού Μοναστηρίου,
ο αδελφός τής συζύγου του, Ίων Δραγούμης, έπαιρνε αμέσως
πληροφορίες, γιά τά συμβαίνοντα στή Μακεδονία, καί ενίσχυε
τήν προσπάθεια τού Ίωνα Δραγούμη, μέ αποστολή χρημάτων.
- Έτσι εξηγείται, γιατί ο Παύλος Μελάς, αποδέχτηκε μέ έντονο
ενθουσιασμό, τήν πρόταση τού Αλέξ Κοντούλη, νά συμμετάσχει,
στήν Ομάδα αυτή πού συγκροτήθηκε.
Καθένα από τα μέλη τής Ομάδας, συνοδεύονταν από ένα
ακόλουθο, καί από μερικούς ντόπιους Μακεδόνες, πού είχαν
έρθει στήν Αθήνα, για να ζητήσουν τή συνδρομή τού Ελεύθερου
Ελληνικού Κράτους.
-Μεταξύ αυτών ήσαν, ο Καπετάν Κώτας, ο Παύλος Κύρου, καί
ο Νικόλαος Πύρζας, ο οποίος καί κατατάχτηκε τελικά,
ώςυπαρχηγός τού Παύλου Μελά.
Η Ομάδα τών Ελλήνων αξιωματικών , είχαν πάρει διαβατήρια,
μέ ψευδώνυμα. (Τό ψευδώνυμο τού Παύλου Μελά ) ,ήταν :
"Μίκης Ζέζας ".
Αλλά καί μέ τά ψευδώνυμα, πάλι μέ αρκετές δυσκολίες,
διάβαιναν τά Ελληνοτουρκικά σύνορα, καί κατευθύνονταν
στή Δυτική Μακεδονία.
- Επιτέλους κατέληξε, στήν περιοχή Καρεστίων-Καστοριάς,
κοντά στό Όρος Βίτσι, καί στή συνέχεια, περιοχή τών Πρεσπών.
Τέλη Μαρτίου, ειδοποιείται νά επιστρέψει αμέσως στήν Αθήνα,
γιατί η Οθωμανική πρεσβεία, είχε πληροφορηθεί τήν άφιξή του,
στήν περιοχή τής Καστοριάς, καί έκανε παραστάσεις στήν
Κυβέρνηση. Έτσι ο Μελάς επέστρεψε στήν Αθήνα.
- Τόν Ιουλίο τού 1904, ενώ υπηρετούσε στη Σχολή Ευελπίδων,
έλαβε 20/ήμερη άδεια, καί έκανε τό δεύτερο ταξίδι του, στη
Μακεδονία, γιά νά προβεί σέ οργανωτικές ενέργειες.
Πέρασε από τή Λάρισα, με τόν Πύρζα, καί έφτασε στα σύνορα,
τά οποία διάβηκε μέ πλαστό διαβατήριο, πού τόν παρουσίαζε
ώς ζωέμπορο.Από εκεί, βρέθηκε στήν Κοζάνη.
Στήν πόλη αυτή, έγινε σύσκεψη, με τά μέλη τής τοπικής Επιτροπής άμυνας, καί αποφασίστηκε η συγκρότηση μεγάλου
σώματος, με στρατολογία ανδρών τών περιοχών Κοζάνης
καί Καστοριάς, καί ανάληψη άμεσης δράσης στή Δυτ.Μακεδονία.
Γιά τον ίδιο λόγο, ο Μελάς επισκέφθηκε καί τή Σιάτιστα, έδρα
Ιεράς Μητροπόλεως, μέ λαμπρή καί ένδοξη Ιστορία,
ενώ, ο Πύρζας μέ εντολή του, πήγε στήν Καστοριά.
Ο Παύλος Μελάς, στίς 3 Αυγούστου 1904, επέστρεψε στήν Αθήνα,
πολύ αισιόδοξος γιά τήν έκβαση τού αγώνα.
- Μετά από 15 μέρες , πήρε νέα 4/μήνη άδεια, από τήν αρχηγία,
τού αγώνα, στήν περιοχή Καστοριάς καί Μοναστηρίου, από τό
Κομιτάτο τής Αθήνας. Ήταν η τρίτη καί τελευταία έξοδός του,
στή Μακεδονία. Συνοδευόταν από Κρήτες καί Μακεδόνες.
Έπειτα από πολλές περιπέτειες, έφτασε στίς 28 Αυγούστου,
λίγο πρίν, από τά μέσα Σεπτεμβρίου.
Εκεί,στά Κορέστια, καί άρχισε αμέσως τή δράση του.
Στίς 13 Οκτωβρίου, (Παλαιό Ημερολόγιο), έφτασε στή Στάτιστα
Κορεστίων, όπου στάθηκαν, γιά νά ξεκουράσει τούς άνδρες του.
Ο Βούλγαρος αρχικομιτατζής, Μήτρο- Βλάχο, τό έμαθε.
Αποσκοπώντας, μέ κάθε τρόπο, στήν εξαφάνιση τού αντιπάλου
του, ειδοποίησε τεχνηέντως, τίς Οθωμανικές αρχές, ότι
κρύβονταν ο ίδιος, ο παμπόνηρος, Βούλγαρος ΜητροΒλάχο,
κάπου εκεί, (ψευδώς).
Στή συμπλοκή, πού ακολούθησε μεταξύ τών Οθωμανών και
τής Ομάδας τού Παύλου Μελά, ο τελευταίος τραυματίστηκε
θανάσιμα, καί μετ' ολίγον υπέκυψεν είς τό τραύμα του.
- Η κεφαλή του, αποκόπηκε από τούς συντρόφους του, ( κατά
τό πρότυπο τών Κλεφτών τής Τουρκοκρατίας ), καί τάφηκε
εμπρός στήν Ωραία Πύλη, τής Αγίας Παρασκευής, στό χωριό
Πισοδέρι.
- Τό σώμα του παραδόθηκε, από τίς Οθωμανικές αρχές, είς τόν
Μητροπολίτην Καστοριάς, Γερμανό Καραβαγγέλη, καί είναι θαμμένο, στόν Βυζαντινό Ναό, τών Ταξιαρχών τής Καστοριάς.
Σήμερα, αναπαύεται καί η κεφαλή του, πού μεταφέρθηκε εκεί,
τό 1950.
- Στόν ίδιο Ναό, τάφηκε καί η σύζυγός του , Ναταλία κατά τήν
επιθυμίαν της.
- Ο θάνατος τού Μελά, έγινε γνωστός στήν Αθήνα,στίς 18
Οκτωβριου 1904,καί συγκλόνισε τήν κοινή γνώμη.
Τή θυσία του ,ύμνησε ο Κωστής Παλαμάς,στό ποίημα
(Παύλος Μελάς),αλλά καί η λαϊκή μούσα, τόν τραγούδισε :
" Βαρειά βουίζουν τά βουνά , κι οι κάμποι ανταριάζουν,
τό Βίτσι καί η Καστοριά,κλαίνε κι' αναστενάζουν..."
-Στή Θεσσαλονίκη, υπάρχει Στρατόπεδο, αφιερωμένο,
στήν ιερή μνήμη του.
Από τό γάμο του, μέ τή Ναταλία, απέκτησαν δύο παιδιά.
Τόν Μιχαήλ, καί τή Ζωή, στήν Αθήνα 1898, χημικό, πρώην
Διευθύντρια τού Ινστιτούτου Παστέρ, χήρα τού Αιγιώτη,
ιατρού, Γεωργίου Ιωαννίδη. ( Αίγιον1893, Αθήνα 1952).
2. Σ Τ Ο Ν Τ Α Φ Ο Τ Ο Υ Μ Ε Λ Α
- Πρωί-πρωί, γράφει ο Αγιορείτης, Διονυσιάτης, Ηγούμενος
Γ α β ρ ι ή λ, (1886-1983 ), συγχωριανός μας, Μεσενικολίτης,
ώς ποτέ,αι Μυροφόροι,ήλθομεν προσκυνηταί,
τού Πρωτομάρτυροςτής Μακεδονικής ελευθερίας.
Αλλά προέδραμεν ημών, τό εκλεκτόν τής γής αυτής, τέκνον,
ο κ.Δραγούμης καί έστεκεν, έμπροσθεν τής κρύπτης τών οστών
τού Ήρωος, ανάψας μεγάλην λαμπάδα, παρά τήν ακοίμητον
Κανδήλαν. Είναι "τό κοιμητήρι τού γαμβρού μου", μοί είπε
συγκινητικά, ο σεμνός πολιτευτής καί μέγας πατριώτης.
- Ρίγος μέ κατέλαβε, καί ασυναισθήτως ευρέθην γονατιστός,
είς τήν γωνίαν εκείνην τής Εκκλησίας τών Ταξιαρχών, όπου
αναπαύεται ο πρώτος Ταξίαρχος τής Φάλαγγος τών
Μακεδονομάχων.
Πόσον απέριττος η Ιερά αυτή κρύπτη, πόσον ταπεινός ο τάφος,
πού δέχτηκε τό μαρτυρικόν σώμα, τού ευγενεστέρου τέκνου
τής νεωτέρας Ελλάδος, καί πόσον ταπεινοτέρα εισέτι, η παρ’ αυτόν προτομή,
η μαρτυρούσα, ότι εκεί όπισθεν τού Ιερού,
τής ταπεινής Εκκλησίας, πρό πεντήκοντα ετών, η Μακεδονία
δέχτηκεν εν τάφω, τό σώμα ενός αγνοτάτου ήρωος, αλλ' εκ
τού τάφου αυτού, προήλθεν η αφύπνισις καί η ζωή όλου
τού Ελληνισμού.
- Τόν έθαψαν εκεί κρυφά καί μεσάνυχτα, τά πονεμένα πάλικάρια
του, χωρίς παπά καί ψάλτη. Η Εθνική όμως ψυχή, απ' άκρου είς
άκρον τής Ελλάδος, καί όπου γής, υπήρχεν Έλλην πατριώτης,
έχυσε τό θερμότερον δάκρυ, καί δέν έμεινε Μέγαρον
καί καλύβη, πού νά μήν είχε σάν προσκυνητάρι, τήν εικόνα
τού καπετάν Ζέζα, μέ τόν Μακεδονικόν ντουλαμά.
Καί, η δημοτική μούσα, έκλαψεν αρματολικά, τόν λεβεντόκορμο
αρχηγό :
"Βαρειά,βουίζουν τα βουνά, καί οι κάμποι ανταριάζουν,
τό Βίτσι καί η Καστοριά,κλαίγουν κι' αναστενάζουν.
Γλυκειά Πατρίδα,σκόρπιζε λουλούδια στό παιδί σου,
τή λεβεντιά του πένθησε, καί μέσ' στά μαύρα ντύσου."
- Οι ήρωες, όπως καί οι Άγιοι, δεν έχουν ανάγκην μεγαλείων.
Είναι σεμνοί σάν άγγελοι, καί μιμηταί τού Σταυρωθέντος
Ημείς έχομεν ιεράν υποχρέωσιν, τιμής καί σεβασμού, πρός
εκείνους, διότι, αυτοί εθυσιάσθησαν, και εκ τής μεγάλης
θυσίας των, προήλθεν η ιδική μας ελευθεριά !
Αυτοί μάς έδωσαν τό δικαίωμα, νά περπατούμε με τό κεφάλι ψηλά, σέ Ανατολή καί Δύση, καί νά ανάγκάζονται φίλοι καί εχθροί,να αποκαλύπτονται όταν περνούν οι Έλληνες.
Έχει υποχρέωση τό Έθνος, νά στήσει εκεί,επί τού ιερού λόφου
τής Καστοριάς ολόσωμο εκ Πεντελικού μαρμάρου, τόν ήρωα
Παύλο Μελά. Πρέπει τό συντομότερο, νά ολοκληρωθεί,
ο στολισμός τής πόλεως, μέ, τής Βορείου Ελλάδος, τό σέμνωμα.
- Διπλα στόν Χριστόπουλο, μέ τήν ανακρεόντειον λύραν του ,
κοντά στόν Δαβάκη, με τό πιστόλι στό χέρι, πρέπει νά στέκει
καί ο Ήρωας τών ηρώων, μέ τήν αντάρτικη στολή του.
Όπως ο ένας βλέπει, πρός τήν δοξασμένη Πίνδο, εκεί όπου,
μιά χούφτα Ελλήνων ηρώων, έσπασε τά μούτρα
μιάς Αυτοκρατορίας, έτσι καί ο άλλος, νά καθρεφτίζεται αιώνια,
είς τα νερά τής λίμνης, καί νά προσβλέπει απέναντι, είς τά
αγαπητά λημέρια, τών Μακεδονομάχων ανταρτών.
- Ο λόφος αυτός τής Καστοριάς, θά μείνει μιά μέρα, Πανελλήνιο
προσκύνημα. Τά Ελληνόπουλα όλα, θά περνούν από εκεί,
γιά νά βλέπουν τόν τάφο τού Αρχοντοόπουλου τής Αθήνας,
πού άφησε γυναίκα νιόνυφη, καί γιό μονάκριβο, πλούτη καί
αξιώματα, καί ήρθε καί θυσιάστηκε γιά τά ιδανικά τού Γένους.
-Όπως η Τρίπολη έχει εθνικό κειμήλιο, τήν καρδιά τού Γέρου-
Κολοκοτρώνη, η Ρούμελη τόν τάφο τού Καραϊσκάκη, η Δυτική
Ελλάδα, στό Μεσολόγγι, τήν τέφρα τού Βύρωνα, έτσι καί
η Μακεδονία, θά έχει αιώνιο προσκύνημα, Κεφάλαιο Εθνικό
ακατάλυτο, μιμήσεως καί φρονηματισμού, τής Ελληνικής
Νεότητος, τόν τάφο τού Μελά, τό άγαλμα τού Καπετάν Ζέζα.
Πολύ αγαπητοί μου, φίλοι-ες, Μεσενικολίτες, καί αναγνώστες,
σήμερα τό θέμα μας, ήταν ιστορικού καί φιλολογικού
περιεχομένου. Έτσι έκρινα σκόπιμο, γιατί πολλά οφείλω,
είς τόν εκ τών πρώτων, ή ρ ω α, (Μακεδονομάχο, καί στέλεχος),
τού απελευθερωτικού αγώνα,τής Μακεδονίας μας, ακολουθώντας έργω, τό παράδειγματού Παύλου Μελά, (Καπετάν-Ζέζα).
- Τόν αγνό καί όσιο Γέροντα, τόν φίλο τού πατέρα μου, καί
πνευματικό μου Πατέρα, τον Γ α β ρ ι ή λ, Αγιορείτη,Διονυσιάτη,
Η γ ο ύ μ ε ν ο , τού Κοινοβίου Αγίου Διονυσίου, επί 3/4 αιώνος,
πού τίμησε, ο Μεσενικόλας, τό Χωριό του, επισήμως, τήν 15ην
Αυγούστου 2015, μέ τήν ονομασίαν τής επάνω πλατείας, πρό
τής πατρικής του κατοικίας, ώς:
Π Λ Α Τ Ε Ι Α Η Γ Ο Υ Μ Ε Ν Ο Υ
Γ Α Β Ρ Ι Η Λ Δ Ι Ο Ν Υ Σ Ι Α Τ Η (1886-1983 ).
- "Δίκαιος ώς φοίνιξ ανθήσει, καί ώς η κέδρος , η εν τώ Λιβάνω,
πληθυνθήσεται". ( Ψαλμ.91ος στιχ.13 ).
-Δηλαδή, "Ο δίκαιος θά ανθήσει, όπως ο αειθαλής καί μηδέποτε μαραινόμενος φοίνιξ, είς τό όρος Λιβανος,ο υπερύφηλος καί βαθύρριζος κέδρος, θά αυξηθεί,
Έτσι θαλερός καί ευτυχής θά παραμένει,ο ευσεβής καί δίκαιος."
Χρίστος Γ Κοτρώτσος
Θεολόγος- Φιλόλογος-Παιδαγωγός
Επίτ Γεν. Επίθ/τής Μ.Ε.
Νέα Φιλαδέλφεια, 5 Ιουνίου 2019
ΑΝΑΚΟΎΣ 25 καί ΣΑΡΔΕΩΝ Τ.Κ.143 41
Τηλ.210 2511254
ΤΕΤAΡΤΗ 5η Ιουνίου 2019
+ ΑΠΟΔ. ΠΑΣΧΑ Δ ω ρ ο θ έ ο υ , Επισκ. Τύρου, Μάρκου Χίου.
ΠΗΓEΣ ΚΑΙ ΒΟHΘΗΜΑΤΑ :
1.ΠΑΛΑΙΑ ΚΑΙ ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΉΚΗ
2.ΕΓΚΥΚΛ. ΠΆΠΥΡΟΣ LAROUSSE BRITANNICA
3.ΓΑΒΡΙΉΛ. ΔΙΟΝΥΣΙΑΤΟΥ. ΑΓΙΟΡΕΊΤΟΥ. ( ΘΕΣΣΑΛΟΝΊΚΗ 1958 )
