Πάει ο παλαιός ο χρόνος. Ας γιορτάσουμε παιδιά.

¨ηρθε ο νέος με τα δώρα ,με ευυχία κι χ αρά.

Γράφει ο Χρήστος Μηλίτσες.

Ο ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΜΗΝΕΣ ΤΟΥ

Ο χρόνος αρχίζει από τον Γενάρη. Ο πρώτος μήνας του χρόνου ο Γενάρnς, μας φέρνει κάθε φορά, τα κρύα, τα χιόνια και τους τρελούς βοριάδες του.

Γενάρης το χρόνο γεννά κι' αρχινά

με πάγoυς και χιόvια. ψηλά στα βουνά.

Την oνομασία του, την oφείλει στο θεό Ιανό. Στην αρχή, ήταν ενδέκατoς μήνας, Πρώτος καθιερώθηκε το 153 π.χ. Tην Πρωτoχρoνιά, καθιέρωσε και γιορτάζει η εκκλησία μας, τον 10ον μΧ. αιώνα. Ο λαός τον αποκαλεί Γεvάρη, επειδή, λέει, στις μέρες του, γεvvoύν τα πρόβατα και. τα γίδια Μεσοχειμωνιά γιατί έρχεται στα μέσα του χειμώνα, Κρυαρίτη, γιατί μας φέρνει τα κρύα του και. τα χιόνια, και Kαλαvτάρη για τα κάλαvτα. Σε μερικά μέρη τον λένε χιονιά και γιορταστή, για τα χιόνια του και για τις μεγάλες γιορτές, που μας φέρνει... την Πρωτοχρονιά του Σταυρού και τα Φώτα. Τον λένε ακόμα και καλοφαγά, (κότα πίτα το Γενάpn, κόκoρα τον Αλωνάρη), λέει. ο λαός. Αυτόν τον μήνα αρχίζoυν οι. πρώτες εργασίες. τα κλαδεύματα, στα αμπέλια.. (Γεvάρη μήνα κλάδευε, φεγγάρι μην ξετάζεις).

Δεύτερος μήνας, ο Φεβρουάριος. πήρε τηv oνoμασία του απ. το Λατινικό FEPRUARIUS, που παράγεται από το ρήμα FEPRUARE και θα πει. καθαρίζω. Έχει σχέση με τις: μέρες καθαρμού των Ρωμαίων. Στην αρχή είχε τριάντα μέρες. Με το Ιουλιανό ημερολόγιο περιορίστηκε στις 29. Όταν έγινε αυτοκράτορας των Ρωμαίων ο Οκταβιανός, η Ρωμαϊκή σύγκλητος, τον έκoψε μια μέρα την πρόσθεσε στο μήνα Αύγουστο, προς; τιμήν του Aυτοκράτορα. Έτσι. Έμεινε κουτσός, και τον κόλλησαv το παρατσούκλι, Κουτσοφλέβαρος. Κάθε τέσσερα χρόνια, παiρνει και μια μέρα, και τις κάνει 29 και τότε ο χρόνος λέγεται. δίσεκτος. Τον λέvε Φλεβάρη γιατί γεμίζουν οι πoταμoί, οι χείμαρροι και τα ρυάκια, ανοίγουν δηλαδή οι. υδpoφόρες φλέβες της γης. απ' τα πολλά νερά. οι πολλές γιορτές του Γενάρη έχουν τελειώσει. Στις 2 του Φλεβάρη είναι η γιορτή της Υπαπαντής. « Η Υπαπαvτή μαζεύει τις γιορτές με το αντί λέει. η παράδοση. Λένε ακόμα, (Ο Φλεβάρης αv χιονίσει, ως το γόνα θα καθίσει), και οι πιο αισιόδοξοι, (Ο Φλεβάρης κι’ αν φλεβiσει καλοκαίρι. θα μυρίσει). Ο Μάρτης, είναι. Ο τρίτος μήνας του χρόνου. Στη Bυζαντινή επoχή ήταν πρώτος και η Πρωτoχρoνιά συνέπιπτε με την Πρωτομαρτιά. Η oνoμασία του προέρχεται από το Λατινικό MARS, που ήταν το όνομα του θεού του πολέμου Άρη. Ο λαός τον λέει γδάpτn, παλoυκοκάφτη, και πεvτάγνωμo, γιατί αλλάζει καιρό 2 και 3 φορές τη μέρα. (Ο Mάρτης ο πεvτάγvωμoς πέvτε φορές εχιόνισε και πάλι. το μετάνιωσε, που δεν εξαvαχιόvισε. Τον λένε όμως και. Ανοιξιάτη από Μαρτιού καλοκαιριά και. απ' Αύγουστο Χειμώνα.. Τ ο πρωί, μπoρεί να κάνει. Παγωνιά και το μεσημέρι να καίει. φοβερά ο ήλιος.

Μια άλλη λαϊκή παροιμία λέει. (Οπ' έχει κόρη ακριβή το Μάρτη ήλιος μην τη δει). Φυσικά για να μην μαυρίσει., γι’ αυτό ακριβώς το λόγo οι. μανάδες, στρίβoυν ασπροκόκκινες κλωoτές και .τις περνούν βραχιόλια στα χέρια των παιδιών τους. Το τελευταίο δεκαήμερο του Μάρτη, αρχίζει να μυρίζει Άνoιξη. Έρχονται τα χελιδόvια και οι. πελαργοί. Ανοίγουν τα φυλλώματα των δέντρων. Aνθίζoυν μερικά οπωροφόρα και πρώτη η αμυγδαλιά. Ο. Ανεμώνες και μετρικά αγριολούλουδα προβάλουν δειλά-δειλά. Οι γεωργοί, θέλουν το Mάρτη βροχοφόρο.Αν βρέξ' ο' Mάρτης δυο νερά, κι’ ο Aπρiλης άλλο ένα, χαρά σε κείνo το ζευγά, πο ‘χει πολλά σπαρμένα). Αυτό το μήνα έρχεται και η Σαρακoστή. (Δεν λείπ’ ο Μάρτ’ς απ' τη σαρακοστή.) Μετά την Κυριακή της Αποκριάς, να και η καθαρά Δευτέρα. Τη μέρα αυτή σύμφωνα με το έθιμο, οι νοικοκυρές, αφού καθαρίζoυv τα μαγειρικά σκεύη, ταψιά, κατσαρόλες, τηγάνια κλ.π, πάνε βόλτα στην εξοχή, να ξεκουραστούν και να πάρουν τον αέρα τους. Τις Μεγάλες Aποκριές, αποκρέβoυν οι Kυρές και Την καθαρή Δευτέρα παίρν' η φούστα τους αέρα.

Μετά έρχεται ο Απρίλης. Αυτός πήρε το όνομα του, από το λατινικό APERIRO-APRERO που σημαίνει. ανοίγω. Στις μέρες του ανοίγουν τα φύλλα από τα δέντρα, τα άνθη, τα αγριολούλουδα. Ξαναγεννιέται η φύση. (Ο Aπρίλης με τα λούλουδα κι ο Mάης με τα ρόδα δηλ. τα τριαντάφυλλα, λέει ο λαός. Τον έχουν δώσει κι’ αυτόν ένα σωρό ονόματα. Τον λένε Αγιωργίτη, Πρωτοψεύτη, Λαμπριώτη και ερωτιάρη. Στην αρχαιότητα, ήταν αφιερωμένος στη θεά του έρωτα, Αφροδίτη. Ο Aπρίλης με τον έρωτα χορεύουν και γελούνε, λέει, ο Εθvικός μας ποιητής. Δ. Σολωμός. Μας φέρνει τη γιορτή του Αγίoυ-Γεωργtου, την Πρωταπριλιά, με τα πολλά ψέματα και την Πασχαλιά. Μέχρι. τα μέσα του 16ου αιώνα, η πρωταπριλιά, ήταν και πρωτοχρονιά. Ο Βασιλιάς της Γαλλίας Kάρρoλος ο Θ! μετέφερε την πρωτοχρονιά στη πρώτη του Γενάρη, που γιορτάζεται και σήμερα. όταv αυτό διαδόθηκε, θεωρήθηκε σαν Ψέμα και μεγάλο μάλιστα, και εδώ έχει τη ρίζα του το έθιμο, να λέμε ψέματα την πρωταπριλιά. Πάντως είναι πράγματι ο καλύτερος μήνας του χρόνου. Τότε γίνονται και οι περισσότεροι γάμοι, γι' αυτό και ο Σoυρής θέλει. την πρωταπριλιά να είναι όλο ζάχαρη, να είναι όλο γλύκα. κι’ ο κόσμoς vα παντρεύεται χωρίς παπά και προίκα.

Ο Μάης δανείστηκε το όνομα του, από τη Mαία (Mάγια), μητέρα του θεού Ερμή. Στη Ρώμη τηv αρχαιότητα, γίνονταν γιορτές και ξεφαντώματα, για να τιμήσoυv την Ηγέρια, τα φλωράλια, όπως τα έλεγαν, προς τιμή της Φλώρας θεάς της Βλάστησης. Το Μάιο, αποφεύγονταν οι γάμοι για να μην γίνονταν μάγια στους νεόνυμφους. Παράλληλα, γιορτάζονταν τα Θαργήλια προς τιμή του θεού του Ηλίου Απόλλωνα, καθώς και τα αvθηστήρια. Σε πολλά μέρη, για να αποφεύγουν τις βασκανίες και τα μάγια, τρώνε σκόρδα τη πρωτομαγιά, για τον ίδιο λόγο δεν γιορτάζουν και τα γενέθλια. Πιστεύουν ότι όποιος σκοτώνει φίδι τη μέρα αυτή θα είναι τυχερός όλο το χρόνο. Απλώνουν ένα κόκκινο ύφασμα στο μπαλκόνι για να προφυλάξουν μ’ αυτό το τρόπο, τα ρούχα από το σκόρο. και τα χωράφια από το χαλάζι. Οι γεωργοί δεν θέλουν καθόλου βροχή το Mάη, για να μην πλαγιάσουν και σαπίσουν τα σιτηρά και ο σανός που κόβουν για τα ζώα. Στον καταραμένο τόπο το Μάη μήνα βρέχει λένε. Ό Μάης είναι ο κατ΄ εξοχήν μήνας του γλεντιού, του κεφιού και της χαράς. Οι άνθρωποι βγαίνουν ομαδικά στην εξοχή, τρώνε πίνουν. Μαζεύουν πολύχρωμα λουλούδια. Κάνουν στεφάvια τα κρεμούν στην είσoδo του σπιτιού. Παλιό έθιμο, παρμένο απ' τα Θαργήλια των προγόνων μας, Η πρωτομαγιά είναι. γιορτή των ανθέων. Γιορτάζει η φύση. Γιορτάζουν οι άνθρωποι, γιoρτάζoυv τα λουλούδια.

Πρωτομαγιά, τα, λούλουδα γιορτάζουν

και τα πουλιά. Στις λυγαριές φωνάζουv.

Τραγουδούν το Μάη-Μάη γύρω στα κλαδιά.

Τραγουδούν το Μάη-Μάη στην αλυγαριά.

Ο lούνιος είναι ο πρώτος μήνας του Kαλοκαιριού. Το όνομά του το πήρε, απ’ τη θεά Ζούνο, δεύτερο όνομα της Ήρας, γυναίκας του Δία. Απ' το λαό, λέγεται θεριστής γιατί τότε θερίζouv τα σιτηρά. Τον λένε και κερασάρη ή κερασάκια, γιατί τότε ωριμάζουν τα κεράσια. Ο lούλιος είναι ο έβδομος μήνας του χρόνου. Το όνομα του το πήρε, απ' τον Pωμαίo Aυτoκράτopα, Ιούλιο Kαίσαρα. Ο λαός, τον ονομάζει Αλωνάρη Τότε αλώνιζαv τα σιτάρια κάπoτε. Τώρα με τις θεριζωαλωνμιστιές μηχανές, χάθηκε εκείνo το μεγαλείo με τα δρεπάvια. τα τραγούδια και τα δόκαvα. Θέρος και αλώνισμα γίνονται ταυτόχρονα. Πολλά φρούτα ωριμάζουν, και κάnoυ- κάnoυ μαυρίζει καμιά ρόγα από σταφύλι. Τσίτζικας ελάλησε, μαύρη ρόγα γυάλισε- λέει μια λαϊκή παρoιμία. Ο Aύγoυστoς, είναι ο τελευταίoς μήνας του Kαλοκαιpιού. Πήρε τηv ονομασία του το 21 π.Χ από τη Pωμαϊκή Σύγκλητο που θέλοντας να τιμήσει. τον Aυτoκράτoρα Οκταβιανό τον έδωσε τον τίτλο Αύγουοτος, που στη Ρωμαϊκή γλώσσα, σημαίνει Σεβαστός. Ο Mήvας αυτόc λέγεται oυκoλόγoς, απ' τα σύκα. Είναι γνωστός για τις λαμπερές νύχτες του. Του Αυγούστου το φεγγάρι είναι τόσο λαμπερό, που οι κλέφτες το καταριόνταν, (Του Αυγούστου το φεγγάρι, διάβoλoς; θε να το πάρει έλεγαν, γιατi έμπαινε εμπόδιο στη κλεψιά τους. Ο κόσμoς, όμως, τον αγαπά πολύ. (Αύγουστε, καλέ μου μήνα, νά 'σoυv δυο φoρές το χρόνο.) Τότε κάνουν τις πρoετoιμασίες τους, γιατί από τα τέλη του, αρχίζει. Να μυρίζει. ο Xειμώνας. (Από Μάρτη καλοκαίρι και από Αύγουστο χειμώνα). Ας ακούσουμε όμως και μια επιθυμία, που είχε κάποιος μερακλής, αναφερόμενος στο μήνα αυτόν. (Να 'μουν το Μάη γάιδαρος, τον Αύγουστο κριάρι,

όλο το χρόνο κόκορας και γάτος το Γενάρη.

Ο Σεπτέμβριος ήταv άλλοτε έβδομος: μήνας. Πήρε το όνομά του απ΄ το Ρωμαϊκό αριθμό SEPTEN που σημαίνει επτά. Ο λαός τον λέει. Στέμπρη και Σταυριάτn, γιατί στις 14 του μήνα, είναι η γιορτή του Σταυρού. Τότε φεύγουν τα χελιδόvια. Τα τζάκια αρχίζουν κάπoυ-κάπoυ να καπνίζουν. «Πέρασ' ο Σταυρός άναψε φωτιά πυρόσ’», λένε στα ορεινά Θεσσαλικά χωριά. Ο τρύγος έχει τελειώσει. Ο μούστος βράζει στα βαρέλια. Το κρασί σε λίγο θα 'ναι έτοιμο. Ο Οκτώβριος προέρχεται πάλι απ’ το Λατινικό αριθμό OCTOBER που σημαίνει οκτώ. Ήταν όγδοος μήνας. Το ίδιo και ο Νοέμβριος απ’ το Pωμαϊκό αριθμό NOBE-NOVEBER, που σημαίνει εννέα, Ήταν ένατος; μήνας. Ο λαός τον ονομάζει σποριά, γιατί τότε σπέρνovται τα σιτάρια. Οι αμπελουργοί, ψήνoυv τα τσίπουρα και οι ελαιοπαραγωγοί, μαζεύουν τις ελιές και βγάζουν το καινούργιο λάδι. Μετά έρχεται Ο Δεκέμβρης, ο τελευταίος; μήνας του χρόνου από το DESEBER, που σημαίνει δέκα, Αυτός μας φέρνει το τέλος του χρόνου, τα κρύα, τα χιόνια και τα Xριστoύγεvνα, τη μεγάλη γιορτή της Xριστιανοσύνης.