ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ ΣΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΩΝ ΑΓΡΑΦΩΝ

                            Γράφει ο Χρήστος Μηλίτσης

Οι κάτοικοι των χωριών των Αγράφων είναι στενά δεμένοι με την παράδοση. Δεν ξεχνούν τα παλιά έθιμα και τις παραδόσεις τους. Γνωρίζουν ότι  η   παράδοση πρέπει να μεταδίδεται από γενιά σε γενιά μέσα στη κοινωνία. Με τη παράδοση ο άνθρωπος  δυναμώνει τη  συνείδηση του, νοιώθοντας κοντά του και μέσα του τους προγόνους του, χαρούμενους και λυπούμενους μαζί τους, βλέποντας σε αυτούς τα ίδια αισθήματα, τις ίδιες συνήθειες, τις  ίδιες αδυναμίες, τις ίδιες ανησυχίες, τους ίδιους στοχασμούς, που βρίσκει μέσα  στον εαυτό του. Ο άνθρωπος για να ξέρει που πηγαίνει-γράφει ο Φώτης Κόντογλου, είχε την παράδοση που τον οδηγούσε. Ο σημερινός άνθρωπος που δεν θέλει την παράδοση μοιάζει με τον παλιό  ναυτικό που σαν έχανε το βορεινό αστέρι  μέσα στη συννεφιά, δεν ήξερε  που να τραβήξει και χάνονταν μέσα  στο πέλαγος. Ένας λαός που  έχει  χάσει την παράδοση του, είναι/ σαν τον άνθρωπο που έχει χάσει το μνημονικό του, που έχει πάθει αμνησία. Το σήμερα και το αύριο είναι δεμένα με τα περασμένα. Η αιτία που κάνει το άνθρωπο να ξεφύγει από την παράδοση είναι η αδιαφορία και η περηφάνια. Ο περήφανος άνθρωπος θαρρεί πως δίχως αυτή  θα γίνει ελεύθερος, και αυτό το παθαίνουν όσοι είναι αδύνατοι, ενώ στους δυνατούς η παράδοση δυναμώνει τον χαρακτήρα τους  και τονώνει την προσωπικότητα και οι κάτοικοι ων Αγραφιώτικων χωρίων ανήκουν στη κατηγορία αυτών των ανθρώπων που κρατούν τα έθιμα και την παράδοση.  Έτσι κάθε χωριό τη μέρα που γιορτάζει η Εκκλησία, έχει και το πανηγύρι του. Τη μέρα αυτή που γιορτάζει το χωριό τους  οι κάτοικοι θα βρεθούν όλοι σχεδόν στην εκκλησία. Παλαιό έθιμο ήταν, μετά το τέλος της θείας λειτουργίας, οι Επίτροποι της εκκλησίας να δένουν χρήματα σ’ ένα μαντήλι, να απομακρύνονται εκατό μέτρα περίπου, από την πόρτα της Εκκλησιάς και να κρατούν στο χέρι το μαντήλι με τα χρήματα. Αρκετοί, συνήθως νέοι, διαγωνίζονταν στο τρέξιμο και όποιος έφτανε πρώτος, έπαιρνε το μαντήλι με τα χρήματα. Τούτο ήταν τιμή για το νικητή. Μετά σχημάτιζαν παρέες- παρέες, γυρνούσαν από σπίτι σε σπίτι ως το μεσημέρι και το απόγευμα συγκεντρώνονταν σε κάποιο κεντρικό καφενείο αν υπήρχε χώρος, ή στη πλατεία του χωριού αν έκανε καλό καιρό, και στήνανε τρικούβερτο γλέντι. O παπάς σύμφωνα με το έθιμο έσερνε πρώτος το χορό και ακολουθούσαν οι άλλοι.  O χορός κρατούσε ως αργά το βράδυ. Σε μερικά ορεινά χωριά, με το σχόλασμα της Εκκλησίας, γίνονταν και γίνεται και σήμερα ακόμα το ύψωμα, της εικόνας του Άγιου, που γιορτάζει. Σύμφωνα με το έθιμο. Oι επίτροποι αναγγέλλουν ότι αρχίζει το ύψωμα της εικόνας και αρχίζουν οι προσφορές. Γίνεται τρόπον τινά, ένας πλειοδοτικός διαγωνισμός, το ποιος θα προσφέρει τα περισσότερα για να πάρει στα χέρια του την εικόνα. Είναι ένας τρόπος για να προσπορισθεί έσοδα η Εκκλησιά. Το ποσό συνεχώς ανεβαίνει και κατακυρώνεται στον τελευταίον πλειοδότη. O παπάς ανακοινώνει το όνομά του κι αυτός προσέρχεται, κάνει τρεις μετάνοιες και παίρνει την εικόνα από τον παπά και τη σηκώνει ψηλά. Ακολουθεί δέηση να δώσει ο εορτάζων Άγιος, χαρά, υγεία και ευτυχία στον προσφέροντα. Oι παρευρισκόμενοι την ώρα της δέησης ακουμπούν το χέρι πάνω στον ώμο του πλειοδότη και όσοι βρίσκονται πιο μακριά ακουμπούν το χέρι στους ώμους των προσκυνητών που βρίσκονται μπροστά τους, για να μεταδοθεί η χάρη του Αγίου και σ’ αυτούς. Στα πανηγύρια των Μοναστηριών, γίνονται από το προηγούμενο βράδυ λειτουργίες με αγρυπνίες ολονύχτιες. Σε πολλά μάλιστα Μοναστήρια παρασκευάζεται και διανέμεται στους προσκυνητές συσσίτιο. Το φαγητό είναι πάντα το ίδιο, σύμφωνα με το έθιμο. Συνήθως κρέας με κομμένο σιτάρι (πλιγούρι) Στο χωριό Άγιος Γεώργιος Καρδίτσας, και στο εξωκλήσι Άγιος Γεώργιος εξακολουθεί και σήμερα να γίνεται το συσσίτιο αυτό, το οποίο διανέμεται σ’ ολόκληρο το εκκλησίασμα. Σε πολλά πανηγύρια συγκεντρώνονται προσκυνητές από πολλά μέρη της Ελλάδας. Φέρνουν τάματα, λάδι, λαμπάδες, ασημένια αντικείμενα, ομοιώματα από χέρια, πόδια, μάτια, αυτιά, και χρήματα. Ανάλογα με το τι πάσχει ο προσκυνητής και τα κάνει τάμα στον Άγιο, να τον βοηθήσει να γιατρευτεί. Αρκετές Εκκλησίες είναι γεμάτες από τέτοια αφιερώματα. Στα ορεινά χωριά της Θεσσαλίας τέτοια πανηγύρια γίνονται το Δεκαπενταύγουστο στη Παναγία Σπηλιώτισσα, στη Παναγία Πελεκητή, στο Μοναστήρι της Κορώνας. Στο Μεσενικόλα η Εκκλησία είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και το πανηγύρι γίνεται τη μέρα αυτή. Άλλοτε, γίνονταν και εδώ επισκέψεις στα σπίτια μετά την απόλυση, όπως έλεγαν της Εκκλησιάς. Γίνονταν χοροί στους μαχαλάδες (συνοικίες) και στην πλατεία του χωριού. Την παραμονή το βράδυ, γίνεται λιτάνευση και αρτοκλασία. Ακολουθεί η περιφορά της εικόνας γύρω από τα πλησιέστερα στην εκκλησία σπίτια του χωριού, και επαναφορά και τοποθέτηση της εικόνας στην εκκλησιά. Το βράδυ συγκεντρώνονταν οι κάτοικοι στην πλατεία του χωριού. Υπήρχαν εδώ κλαρίνα και βιολιά. Τρωγόπιναν χόρευαν και γλεντούσαν μέχρι τις πρωινές ώρες.