Καλώστονε το Μάη το χρυσομάη.

Με τ' άνθη στολισμένος ήρθε πάλι.

Γραφει ο Χρήστος Μηλίτσης

Ο Απρίλης έφυγε και μας ήρθε ο Μάης, που είναι ο τρίτος, τελευταίοςκαι καλύτερος μήνας της Άνοιξης και ο πέμπτος μήνας του χρόνου. Πήρε την ονομασία του, κατά μία εκδοχή, από τη μητέρα του θεού Ερμή, που την έλεγαν ΜΑΙΑ, όπως αναφέρει ο Πλούταρχος. Άλλοι παραδέχονται ότι προέρχεται από το Λατινικό MAJUS που σημαίνει μεγαλύτερος και αυτό αναφέρεται στο Δία, στον πατέρα των Θεών, ή κατ' άλλους στους συγκλητικούς, που ήταν μεταξύ των ανθρώπων της Ρώμης οι μεγαλύτερου στην τάξη. Oι Ρωμαίοι τον υποδέχονταν με γιορτές και ξεφαντώματα που τις έκαναν την τελευταία μέρα τα’ Απρίλη για τα Ηγερία και τα Φλώρια, oπως τα ονόμαζαν. προς τιμή της Χλωρίδας (Φλώρα),που ήταν θεά της βλάστησης. Οι αρχαίοι πρόγονοι μας για να τιμήσουν το Μάη, γιόρταζαν τα Θαργήλια, Με τη γιορτή αυτή τιμούσαν το θεό του ηλίου Απόλλωνα. Έκοβαν ένα κλαδί από ελιά, κρεμούσαν σ' αυτό διάφορα φρούτα, φλασκιά με κρασί, λάδι, μέλι και σκόρδα, το στόλιζαν με πλοκάμια από μαλλιά και γύριζαν στις γειτονιές από σπίτι σε σπίτι για να κεραστούν και να πάρουν δώρα, στο τέλος έφεραν το κλαδί στο σπίτι και το κρεμούσαν πάνω από τη πόρτα. Εκεί έμεινε όλο το χρόνο. Τον άλλο χρόνο το έκαιγαν και έβαζαν καινούργιο. Κάτι παρόμοιο που γίνεται και σε μας σήμερα με το μαγιάτικο στεφάνι. Εκεί κατά τη γνώμη μου βρίσκονται οι ρίζες από το έθιμο’ Αυτό το έθιμο που επικρατεί και σήμερα όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά και σε άλλες χώρες που γνώρισαν την Ρωμαιοκρατία, σχετίζεται με το Ρωμαϊκό έθιμο που λέγονταν Λεμούρια (lemoyria), μια πένθιμη γιορτή, που γιόρταζαν οι Ρωμαίοι στις 9, 11. και 13 του Μάη που σύμφωνα με τις δοξασίες τους, όχι μόνον των Ρωμαίων αλλά και των αρχαίων Ελλήνων, τα πνεύματα των νεκρών επανέρχονταν στη γη και ήταν δυνατόν να βλάψουν τους ζωντανούς. Έτσι πίστευαν πως το μήνα αυτόν που ήταν αφιερωμένος στους νεκρούς, δεν ήταν ο κατάλληλος μήνας για τους γάμους.Ο Μάης, λένε, είναι ο κατ’ εξοχή μήνας που πιάνουν τα μάγια. Προσωπικά πιστεύω, ότι του κόλλησαν τη ρετσινιά λόγω ομοηχίας, Μάης –Μάγια. Μαγιάτικη μέρα λέμε σήμερα όταν η μέρα είναι ευχάριστη. Για να προφυλαχτούν από τα μάγια, που τα περσότερα γίνονταν την ώρα του γάμου, απόφευγαν να κάνουν γάμους το Μάη. Για ν’ αποφύγουν επίσης τις βασκανιές (τα ματιάσματα) σε πολλά μέρη τρώνε σκόρδα τη πρωτομαγιά. Οι γυναίκες δένουν στο κεφάλι ένα μικρό ξύλο γιατί πιστεύουν πως έτσι, όχι μόνο δεν θα τις πέσουν τα μαλλιά, αλλά και δεν θα μεγαλώσουν. Πιστεύουν ακόμα, ότι οποίος σκοτώσει φίδι τη πρωτομαγιά θα είναι τυχερός. Το φιδοκέφαλο είναι αποτρεπτικό για τον αβασκαμό.Απλώνουν μια κόκκινη βελέντζα, ή ένα κόκκινο μπάλωμα στο μπαλκόνι, για να προφυλάξουν τα ρούχα από το σκόρο και τα χωράφια απ’ τα χαλάζι. Οι τσοπάνηδες σε πολλά μέρη μοιράζουν το γάλα σε κείνους που δεν έχουν ζώα. Τυλίγουν τις βιτσάλες και τα καρδάρια με αγραμπελιά για να έχουν καλό μαξούλι. Οι γεωργοί το Μάη δεν θέλουν καθόλου βροχή γιατί πλαγιάζουυν και σαπίζουν τα σιτηρά τους στα χωράφια και ο σανός που κόβουν και προμηθεύονται για τα ζώα τους στα χορτολίβαδα. (στον καταραμένο τόπο το Μάη μήνα βρέχει)- λένε. Ωστόσο ΄ο Μάης είναι ο μήνας του αγερμού. Πολλοί τον χαίρονται και τον τραγουδούν και πολλά λέγονται γι' αυτόν. Ένας μερακλής εξέφρασε μια επιθυμία για το Μάη. «Να 'μουν το Μάη γάιδαρος -έλεγε- τον Αύγουστο κριάρι. όλον το χρόνο κόκορας και γάτος το Γενάρη».Οι άνθρωποι βγαίνουν ομαδικά στην εξοχή, ψήνουν αρνιά, φκιάνουν κοκορέτσι πίνουν και διασκεδάζουν. Χαίρονται τη φύση. Κάνουν στεφάνια με πολύχρωμα λουλούδια και όταν γυρίζουν το βράδυ τα κρεμούνε στην πόρτα του σπιτιού. Εκεί θα μείνουν μέχρι τη γιορτή τα’ Γιαννιού του Ρηγανά, που θα τα μαζέψουν όλα και θα τα κάψουν στη γειτονιά. Η Πρωτομαγιά είναι κατ΄ εξοχή γιορτή των ανθέων, γιορτάζουν οι άνθρωπο, γιορτάζει όλη η φύση, γιορτάζουν τα λουλούδια.

Η Πρωτομαγιά είναι πανάρχαια γιορτή. Έχει τις ρίζες της στη πρωτόγονη ακόμα εποχή. ΟΙ άνθρωποι τότε δεν γνώριζαν πως το χειμώνα τον διαδέχεται η Άνοιξη. Γι’ αυτό όταν το Φλεβάρη άνθιζαν οι αμυγδαλιές και στολίζονταν η γη από το καταπράσινο χορτάρι, έκαναν γιορτές, ιεροτελεστίες και υποδέχονταν με χορούς και τραγούδια την ανθοφορία των δέντρων και το πρασίνισμα της γης. Από τον καιρό ακόμα που οι άνθρωποι ζούσαν μέσα στις σπηλιές και στα δάση, η άνοιξη ήταν γι’ αυτούς ένα γεγονός ευχάριστο και απρόσμενο, γιατί δεινοπαθούσαν πάρα πολύ τις παγερές μέρες και νύχτες του χειμώνα. Έτσι τα πρώτα λουλούδια τους γέμιζαν με χαρά και αγαλλίαση. Αισθάνονταν τότε την ανάγκη να ευχαριστήσουν τους θεούς που λάτρευαν και έκαναν ξόρκια για να μην ξαναγυρίσει ο ανεπιθύμητος χειμώνας, με τα κρύα και τα χιόνια του.

Στην αρχαία Ελλάδα οι άνθρωποι πανηγύριζαν με τον ερχομό της Άνοιξης και τον απέδιδαν στο θεό του κρασιού και της βλάστησης Διόνυσο που ήταν γιος του Δία και της Νεφέλης. Ο Διόνυσος ήταν γι’ αυτούς η προειδοποίηση της εποχιακής αλλαγής, Ο θεός πέθαινε το χειμώνα και ανασταίνονταν την Άνοιξη. Το τέλος του χειμώνα το τοποθετούσαν στο τέλος του Φλεβάρη. Το Μάρτη τον έλεγαν Ανθηστηριώνα. Μήπως και εμείς σήμερα δεν κάνουμε το ίδιο, όταν λέμε «Από Μάρτη καλοκαίρι κα απ’ Αύγουστο Χειμώνα;». Είναι ζωντανό ακόμα το έθιμο να βάζουν οι μανάδες στα παιδιά τους ασπροκόκκινες κλωστές για να μην τα μαυρίσει ο ήλιος. Ο Μάρτης το τελευταίο δεκαήμερο, ήταν και είναι προάγγελος της Άνοιξης. Πρασινίζει η γη. Ξεπροβάλουν οι ανεμώνες και έρχονται τα χελιδόνια απ’ την Αραπιά. Η φύση ομορφαίνει. Οι καλές μέρες δημιουργούν τις προϋποθέσεις για τις γιορτές, τις χαρές και ξεφαντώματα. Γι’ αυτό και οι προγονοί μας γιόρταζαν τα Ανθεστήρια. Τρεις μέρες κρατούσαν αυτές οι γιορτές και η κάθε μία είχε και τη δική της ονομασία. Η πρώτη λέγονταν Πυθιγία. Τη μέρα αυτή άνοιγαν τους πίθους (πιθάρια) που περιείχαν το καινούριο κρασί. Στη Δεύτερη μέρα είχαν δώσει την ονομασία (Χόες). Τη μέρα τούτη ο κάθε νοικοκύρης δοκίμαζε πρώτος το κρασί, αφού πρώτα έκανε σπονδή στο Διόνυσο και ύστερα κερνούσε τους σπιτικούς του, ακόμα και τους δούλους. Αργότερα όλοι μαζί ξεκινούσαν για το Διόνυσο. Έφερναν μαζί τους κανάτες και στάμνες γεμάτες κρασί και βρασμένους καρπούς από όσπρια και δημητριακά. Φορούσαν στο κεφάλι στεφάνι φτιαγμένο με λουλούδια. Η τελετή αυτή που την ονόμαζαν πανσπερμία άφησε και σε μας τα κατάλοιπα της με τα κόλλυβα που μοιράζονται τα ψυχοσάββατα αυτή την εποχή στις εκκλησίες. Η πιο καλύτερη και ωραιότερη όμως γιορτή της Άνοιξης είναι τα Ανθεσφόρια που γίνονταν τη Πρωτομαγιά. Αυτή ήταν αποκλειστικά γιορτή των λουλουδιών, αφιερωμένη στη θεά Δήμητρα και την κόρη της Περσεφόνη. Πρωί-πρωί οι γυναίκες έκοβαν λουλούδια που έπλεκαν στεφάνια και τα φορούσαν στο κεφάλι. Το έθιμο αυτό επικρατεί και σήμερα σε πολλά μέρη. Στα Βυζαντινά χρόνια και στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, η Πρωτομαγιά γιορτάζονταν σ’ όλη την Ελλάδα με χορούς και γλέντια στην εξοχή Οι προγονοί μας την πρωτομαγιά, γιόρταζαν τα Θαργηλίωνα, γιορτή που έδωσε το όνομα της σ' ολόκληρο το μήνα που τον ονόμαζαν Θαργηλίωνα και αντιστοιχεί με το δικό μας Μάη. Χαρακτηριστικό γνώρισμα της γιορτής ήταν το Μαγιάτικο κλαδί ή το μαγιάτικο στεφάνι. Αυτό ήταν ένα πράσινο κλαδί μόλις είχε βγάλει φύλλα, το τύλιγαν με διάφορες ταινίες, και κρεμούσαν πάνω του μικρά φλασκιά, γεμάτα κρασί, λάδι και μέλι. Το κλαδί αυτό έμοιαζε πάρα πολύ με το πρωτομαγιάτικο στεφάνι που έκαναν παλαιότερα οι προγονοί μας. Το στεφάνι τότε, οι άντρες, δεν το έκαναν με λουλούδια αλλά με κλαδιά οπωροφόρων δέντρων που έφεραν καρπούς και κρεμούσαν πάνω του κρεμμύδια και σκόρδα. Ήταν κάτι παραπλήσιο με την Ικετερία και την Ειρησιόνη που το έκαμαν από κλαδί ελιάς. Το περιέφεραν την μέρα τούτη, στους δρόμους, όπως έκαναν το ίδιο και σε κάθε εορταστική τους εκδήλωση, γύριζαν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούσαν.Στην εποχή του ρομαντισμού γύρω στο 1967 ο Αχιλλέας Παράσχος έγραψε το παρακάτω Μαγιάτικο τραγούδι.

«Δρέψατε πάλι εραστές, ευδαίμονες ναρκίσσους

εις του Μαϊου τους φαιδρούς κι ευώδεις παραδείσους

Στα νεώτερα χρόνια, ύστερα από τα αιματηρά γεγονότα του Σικάγου το 1890 καθιερώθηκε από το Διεθνές Συνέδριο να γιορτάζεται η Πρωτομαγιά, όχι μόνο σαν ημέρα των λουλουδιών, άλλά και σαν πολιτική εκδήλωση κι γι’ αυτό ονομάστηκε εργατική Πρωτομαγιά. Στην Ελλάδα μ’ αυτό το νόημα γιορτάστηκε για πρώτη φορά στα 1894. Πάντως ο πολύς κόσμος, εξακολουθεί τη μέρα αυτή να βγαίνει στην εξοχή να χαίρεται, να χορεύει και να τραγουδά. O Μάιος μας έφτασε, εμπρός βήμα ταχύ/να τον προϋπαντήσουμε παιδιά στην εξοχή. Φέρνει τραγούδια και χαρές, λουλούδια και δροσιά, και μυρωδάτη φόρεσε, ωραία φορεσιά Πάμε και μεις να πάρουμε, μη χάνουμε καιρό. Μας φτάνει ένα τριαντάφυλλο, ένα κλαδί χλωρό.