|
Χρήστος Μηλίτσης: Το Ψυχοσάββατο. |
|
|
Νομ' κι μένα Ξέν'.
Ο Φεβρουάριος μας αποχαιρετά. Σε λίγες μέρες φεύγει. Είναι δεύτερος μήνας του χρόνου και ο τελευταίος του Χειμώνα. Φέτος διέψευσε το δημώδες που λέγει, να κι' ο κουτσοφλέβαρος, μας ήρθε κούτσα κούτσα, με τις πολλές του τις βροχές, για να μας κάνει λούτσα. Στη χώρα μας ήταν στεγνός, αλλού έριξε βροχή με το τουλούμι. Πήρε την ονομασία του απ' το Λατινικό FEPRUARIUS, που παράγεται από το ρήμα FEPRUARE και θα πει καθαρίζω. Έχει σχέση με τις μέρες καθαρμού των Ρωμαίων. Στην αρχή είχε τριάντα μέρες. Με το Ιουλιανό ημερολόγιο περιορίστηκε στις 29. Όταν έγινε αυτοκράτορας των Ρωμαίων ο Οκταβιανός, η Ρωμαϊκή σύγκλητος, του έκoψε μια μέρα και την πρόσθεσε στο μήνα Αύγουστο, προς τιμήν του Aυτοκράτορα. Έτσι έμεινε κουτσός, και του κόλλησαν το παρατσούκλι, Κουτσοφλέβαρο. Κάθε τέσσερα χρόνια, παίρνει και μια μέρα και τις κάνει 29 και τότε ο χρόνος λέγεται δίσεκτος. Η λαϊκή παράδοση έχει για το Φλεβάρη δυο αντίθετες απόψεις. Η μία λέγει (ο Φλεβάρης αv χιονίσει, ως το γόνα θα καθίσει), και η άλλη η πιο αισιόδοξη, (Ο Φλεβάρης κι' αν φλεβiσει καλοκαίρι θα μυρίσει). Το Μήνα αυτόν έρχεται και η Σαρακοστή που παραμένει σχεδόν όλο το μήνα Μάρτιο, που έρχεται ύστερα από αυτόν. Ο Μάρτης είναι ο πρώτος μήνας της άνοιξης. Η λέξη αυτή μας γεμίζει με χαρά και αγαλλίαση τη ψυχή γιατί δεν υπάρχει ωραιότερη λέξη από αυτή. Ωστόσο και αυτόν δεν τον άφησε απυροβόλητο η λαϊκή Μούσα. Ο λαός τον λέει γδάρτη και κακό παλουκοκαύτη, και πεvτάγνωμo, γιατί αλλάζει καιρό 2 και 3 φορές τη μέρα. (Ο Mάρτης ο πεvτάγvωμoς πέντε φορές εχιόνισε και πάλι το μετάνιωσε, που δεν εξαvαχιόvισε.) Τον λένε όμως και Ανοιξιάτη, γιατί από το Μάρτη αρχίζουν να φτάνουν τα καλά μηνύματα της Άνοιξης. (από Μαρτιού καλοκαιριά και απ' Αύγουστο Χειμώνα), λέει μια λαϊκή παροιμία. Το πρωί, μπoρεί να κάνει παγωνιά και το μεσημέρι να καίει φοβερά ο ήλιος. Μια άλλη λέει (Οπ' έχει κόρη ακριβή το Μάρτη ήλιος μην την δει), φυσικά για να μην τη μαυρίσει. Μια παράδοση λέει ότι επειδή ήπιε όλο το κρασί που είχαν μερίδιο και οι άλλοι μήνες ανέθεσαν στο Γενάρη να τον δείρει και ο Γενάρης όχι μόνο τον ρήμαξε στο ξύλο, αλλά τον πήρε και τα πρωτεία και έτσι έγινε ο πρώτος μήνας του χρόνου. Είναι γεγονός ότι άλλοτε ο Μάρτης ήταν πρώτος μήνας του Χρόνου. Στο τελευταίο δεκαήμερο του Φλεβάρη έρχεται η μεγάλη Σαρακοστή, που διαρκεί όλον το Μάρτη. Γι' αυτό λέμε στα χωριά μας, (Δεν λείπ' Ο Μάρτς απ' τη Σαρακοστή). Τότε κάθε ψυχοσάββατο μοιράζουν τα κόλλυβα στις Εκκλησιές και αυτό συμβαίνει για να μνημονεύονται οι ψυχές των θανόντων και να θυμόμαστε τα προσφιλή συγγενικά και φιλικά πρόσωπα που έφυγαν από τη ζωή. Όσο περνούν τα χρόνια και κάθε ένα βαραίνει τη καμπούρα μας τόσο νοσταλγούμε τα παιδικά μας χρόνια. Θυμάμαι όταν ήμασταν σχολιαρόπαιδα κάθε ψυχοσάββατο περιμέναμε πότε να τελειώσει η λειτουργία και μαζεμένοι στη Νότια πόρτα της Εκκλησίας μας στο χωριό περιμέναμε να βγει η καντηλανάφτισσα, η Ξένη του Γραβάνη με το μεγάλο κάνιστρο να μας μοιράσει το βρασμένο σιτάρι. Αντηχούν ακόμα και σήμερα στα αυτιά μου οι φωνές όλων μας, που συνοστιζόμενοι απλώναμε ανοιχτές τις φούχτες μας και φωνάζαμε: (νομ' κι μένα Ξεν')- νομ και μένα Ξεν', Τον νομ' ήταν πιο εύκολο από το δος μου. Παίρναμε δυο και τρείς φορές. Που να μας γνωρίσει ένα τσούρμο παιδιά που ήμασταν τότε. Θυμάμαι ακόμα πως ο αγαπητός μου φίλος Παναγιώτης Ποδηματάς πήγε να πάρει για δεύτερη φορά και η Ξένη τον γνώρισε λόγω της ιδιόμορφης σωματικής του διάπλασης. Του έδωσε μια μεγάλη σπρωξιά, που κόντεψε ο δυστυχής να σπάσει το κεφάλι του στο τοίχο και του είπε: Φύγε βρε παλιόπαιδο, εσένα σε γνωρίζω, σε έδωσα και μου έρχεσαι ξανά. Αυτό δεν το χώνευε για όλη τη ζωή του ο αγαπητός μου Παναγιώτης, ο οποίος αργότερα για πολλά χρόνια υπήρξε ένας πολύ πετυχημένος Γραμματέας της Κοινότητας του χωριού και εξυπηρέτησε σχεδόν όλους τους χωριανούς μας. Έφυγε προ πολλού από τη ζωή. Όταν έμαθα ότι εκδήμησε εις Κύριον δεν πρόλαβα να παραβρεθώ στην κηδεία του. Λυπήθηκα αρκετά και έκλαψα πικρά και πάνω στη στεναχώρια μου έγραψα τότε το παρακάτω ποιηματάκι, που δεν δημοσιεύτηκε ποτέ και τώρα το γράφω στη Νεβρόπολη για να τον θυμηθούν οι χωριανοί μας και κάπου-κάπου το ψυχοσάββατο να ανάβουν ένα κεράκι στην Εκκλησία για το συχώριο της ψυχής του. Αιωνία του η μνήμη.
ΣΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΠΟΔΗΜΑΤΑ
Θλίψη και πόνος και καημός και κλάματα και θρήνοι
Ακούστηκαν στα μέρη μας κι έφεραν συμφορά.
Τη νιώσανε οι συγγενείς, οι χωριανοί κι' οι φίλοι.
Σκοτάδι μαύρο και πηχτό σκεπάζει τη καρδιά.
Κλάψτε Αγράφων σταυραετοί και πετροχελιδόνια.
Και σεις νεράιδες στήσετε στο μνήμα του χορό.
Στις νερομάνες, στις λογγιές, πάψτε και σεις αηδόνια
το μοιρολόγι ν' ακουστεί σε όλο το χωριό.
Χάθηκε ένας χρυσαετός τον άρπαξε ο χάρος
Μα λάμπει και φεγγοβολείν ψηλά στον ουρανό
Γιατί σ' όλη τη ζήση του υπήρξε ένας φάρος
Που φέγγει κι μας οδηγεί στο δρόμο το σωστό.
Μοίρα πικρή και βάσκανη τον πλήγωσε το σώμα
Μα τη ψυχή γιγάντωσε και θέριωσε το νου
Θάρρος, τιμή και δύναμη του έδωσε ακόμα
Μιλούν τα έργα του γι' αυτό που έκανε παντού.
Παλάτι το μικρό χωριό με τη δική του γνώμη.
Περίσσια η αγάπη του που ένιωθε γι' αυτό.
|
