|
Ιστορικές μνήμες: «12 Απριλίου 1947»
Μια εμφύλια διαμάχη στις βουνοκορφές της «Νιάλας» των Αγράφων. Σ’ αυτή τη συμφορά ήταν παρόντες και Μεσενικολίτες.
Γράφει η Νέλλη Τσαγανού- Παναγοπούλου
Καθηγήτρια- Φιλόλογος
Νιάλα: άγρια βουνοκορφή των Αγράφων με τεράστιο μεγαλείο.
Θεωρώ σημαντικό να αναφερθώ στον αδελφοκτόνο σπαραγμό του 1947 γιατί το παρελθόν μας διδάσκει και είναι πολύ χρήσιμο προκειμένου να χαράξουμε την πορεία του μέλλοντος.
Είναι αλήθεια ότι η περιοχή της Καρδίτσας βρέθηκε στο επίκεντρο δραματικών εξελίξεων του πολέμου του 1940, της Κατοχής, της Αντίστασης και του Εμφυλίου. Ο Εμφύλιος πόλεμος (1946-1949) διήρκησε 3 ολόκληρα χρόνια με το αδελφικό αίμα να χύνεται αλογάριαστα. Πάνω στη Νιάλα (αυχένας υψόμετρο 2016 μέτρα) μπροστά στη μανία της φύσης για μια μόνο νύχτα, την 12η Απριλίου του 1947, αδελφώθηκαν μονάδες του Κυβερνητικού στρατού με μονάδες του Δημοκρατικού στρατού (ανταρτών).
Η ηγεσία του Κυβερνητικού στρατού στις αρχές του 1947 κατέστρωσε σχέδιο το οποίο προέβλεπε μια σειρά από συνδυασμένες επιχειρήσεις του στρατού ξηράς, της αεροπορίας, του πυροβολικού, μιας δύναμης 130.000 χιλ. ανδρών που ξεκίνησε από διαφορετικές αφετηρίες (Καρπενήσι, Άρτα, Αγρίνιο, Καρδίτσα) με κατεύθυνση τον ορεινό όγκο των Αγράφων, όπου δρούσαν αντάρτικες δυνάμεις, με στόχο να εγκλωβίσουν και να συντρίψουν τα τμήματα του δημοκρατικού στρατού (των ανταρτών).
Στα Βραγκιανά Ευρυτανίας μεγάλες κυβερνητικές δυνάμεις απέκλεισαν τις κύριες διαβάσεις διαφυγής για εκατοντάδες δημοκρατικές δυνάμεις, οι οποίες παρά τη δύναμη των αντιπάλων τους αμύνονταν με επιτυχία. Σε πολλές περιπτώσεις υποχωρούσαν και μετά από εξαντλητικές πορείες κατόρθωναν να βρίσκονται στα νώτα του αντιπάλου τους, καταφέρνοντας αιφνιδιαστικά πλήγματα. Ένα τάγμα του Δημοκρατικού στρατού με καπετάνιο το Σοφιανό και με γυναικόπαιδα κυνηγημένα κι αυτά από τα εμφύλια μίση και πάθη αποφάσισε στις 12 Απριλίου να εγκαταλείψει το χωριό Βραγκιανά, να περάσει τον αυχένα της Νιάλας, γιατί ήταν η μόνη φίλια διέξοδος και να ενωθεί με τα άλλα στρατιωτικά αντάρτικα τμήματα.
Μαύρα σύννεφα όμως σκέπαζαν τον ουρανό, το κρύο δυνάμωνε, τρεις λόχοι ξεκίνησαν με τα γυναικόπαιδα τοποθετημένα μεταξύ δεύτερου και τρίτου λόχου για καλύτερη προστασία. Η ομίχλη κάλυπτε τις χαράδρες των βουνοκορφών και ψιλόβρεχε. Η αίσθηση ότι βάδιζαν σε χώρο, όπου κυριαρχούσαν τα δικά τους στρατιωτικά τμήματα τους έδινε δύναμη να υπομείνουν τις πρωτοφανείς καιρικές συνθήκες. Σε λίγο ξέσπασε χιονοθύελλα, το χιόνι έπεφτε πυκνό, ο αέρας λυσσομανούσε και η φάλαγγα σιγά σιγά έχανε τη συνοχή. Ζώα γκρεμίζονταν περνώντας τα δύσβατα μονοπάτια, γυναίκες, παιδιά αλλά και μαχητές που δεν είχαν βαριά ενδυμασία, χοντρά παπούτσια κατάλληλα για εκείνες τις δύσκολες καιρικές συνθήκες άρχιζαν να ξεπαγιάζουν και να πέφτουν καταγής, οι περισσότεροι νεκροί. Αυτός που είναι στα πρόθυρα ξεπαγιάσματος αισθάνεται ένα ελαφρό πόνο στα μηλίγγια του, τον καταλαμβάνει υπνηλία και στη συνέχεια πέφτει νεκρός, τονίζουν οι ειδικοί. Οι πιο ανθεκτικοί προσπαθούσαν να συνεφέρουν όσους μπορούσαν, να τους βοηθήσουν.
Κατά τα μεσάνυχτα μετά από πολλές απώλειες και δεινοπαθήματα φρικτά ένα τμήμα έφτασε ακριβώς στη βουνοκορφή και έπεσαν μάλιστα πάνω στις σκηνές του Κυβερνητικού στρατού. Μερικοί μαχητές- αντάρτες τόλμησαν και μπήκαν στα αντίσκηνα των στρατιωτών κι εκείνοι έκαναν τόπο να χωρέσουν όλοι. Το μίσος, η έχθρα που τους χώριζε ως εκείνη τη στιγμή λιγόστεψε κι αδελφωμένοι κάτω από τα άσχημα καιρικά φαινόμενα πέρασαν τη νύχτα κι απέφυγαν το ξεπάγιασμα. Οι στρατιώτες μοίρασαν την κουραμάνα τους, τις σταφίδες τους, τις κονσέρβες τους, το κονιάκ με τους απρόσμενους επισκέπτες της βραδιάς εκείνης. Έξω μαινόταν η θύελλα, μέσα όμως στις σκηνές οι αντίπαλοι έζησαν σκηνές θαλπωρής, διαλόγου, ανθρωπισμού. Όλοι συμφωνούσαν ότι το σαράκι της διχόνοιας έπρεπε να εξοντωθεί. Αυτό το γεγονός αντίπαλες στρατιωτικές δυνάμεις αλληλομισούμενες να ξενυχτήσουν αδελφωμένες μέσα στα ίδια στέγαστρα ήταν ιστορικά πρωτόγνωρο. Οι καρδιές τους ζεστάθηκαν και νίκησαν το μίσος. Μετά όμως άλλαξε το σκηνικό.
Συνέβη ένα «ατυχές» περιστατικό. Ο λοχαγός του Δημοκρατικού στρατού σκότωσε, ίσως κατά λάθος τον ταγματάρχη του Κυβερνητικού στρατού. Αυτό το γεγονός αμαύρωσε την πρόσκαιρη αδελφοσύνη και την ανακωχή των απλών μαχητών. Στάθηκε μοιραίο γι’ αυτούς που επέζησαν της συμφοράς και συνελήφθησαν ως αιχμάλωτοι από τις κυβερνητικές δυνάμεις.
Την άλλη μέρα, το πρωί 13 Απριλίου, μέρα Πάσχα οι μαχητές του Δημοκρατικού στρατού έφυγαν από τα αντίσκηνα των στρατιωτών, πολλοί που αποχαιρετιόντουσαν κατά τρόπο συγκινητικό, άλλοι όμως έμειναν εκεί επάνω στις βουνοκορφές, 150 τον αριθμό, για να ερευνούν οι ψυχές τους τους τόπους αυτής της συμφοράς, ενώ ένα άλλο μέρος από μαχητές οδηγήθηκαν στη Λαμία, πέρασαν στρατοδικείο και δέκα εκτελέστηκαν στις 9-5-1947.
Σ’ αυτή την εμφύλια συμφορά ήταν παρόντες και μερικοί Μεσενικολίτες. Είχαν επιταχθεί από το χωριό μας τριάντα περίπου ζώα μαζί με τους ιδιοκτήτες τους από τα αρμόδια κρατικά όργανα, για να μεταφέρουν πολεμοφόδια από τα άσπρα λιθάρια πάνω στη «Νιάλα». Στις 12-4-1947 τα ζώα των συγχωριανών μας μαζί με τους ιδιοκτήτες- αγωγιάτες έφτασαν στον προορισμό τους. Ξεφόρτωσαν τα πολεμοφόδια και στη συνέχεια άλλοι από αυτούς πέρασαν στις σκηνές των στρατιωτών κι απέφυγαν το ξεπάγιασμα εκείνης της νύχτας, ενώ άλλοι κατέβηκαν πιο κάτω από τις γυμνές βουνοκορφές, μέσα στα έλατα, όπου οι καιρικές συνθήκες ήταν πιο ήπιες. Θύμα εκείνης της πρωτοφανούς κακοκαιρίας ήταν και ο παππούς μου Κων/νος Ποδηματάς, πατέρας της αείμνηστης μητέρας μου Ανδριάνας Ποδηματά- Τσαγανού, ο οποίος ήταν τότε περίπου 75 χρόνων κι είχε επιταχτεί να μεταφέρει με τα δυο μουλάρια του πολεμοφόδια στον αυχένα της Νιάλας. Αγωγιάτης και αυτός μόλις ξεφόρτωσε κατέβηκε αμέσως από τον αυχένα και μέσα στα έλατα πέρασε το βράδυ εκείνο, ακουμπώντας την πλάτη του στον κορμό ενός έλατου, ζεσταινόμενος κι από τα χνώτα των δυο ζώων του κι επέζησε. Όταν ξημέρωσε τον βρήκαν κάποιοι συγχωριανοί του, που πέρασαν τη νύχτα τους στις σκηνές των στρατιωτών. Τον πήραν μαζί τους και τον μετέφεραν καβάλα σ’ ένα μουλάρι τυλιγμένο μέσα σε μια κουβέρτα στο σπίτι της παντρεμένης κόρης του Ελένης Αντωνίου στον Μπελοκομύτη, όπου και μετά από μέρες συνήλθε. Τα συμβάντα τα γνωρίζω από διηγήσεις της μητέρας μου αλλά και από όσα γράφει ο εξάδελφός μου Αντώνης Αντωνίου, σχολικός σύμβουλος της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, στο βιβλίο του «Ένα παιδί θυμάται».
Άλλος Μεσενικολίτης τότε στρατιώτης του Δημοκρατικού στρατού (αντάρτης) ο Σ.Π. στενός συγγενής μου, στάλθηκε από τους ανώτερούς του για να παρακολουθήσει το στρατόπεδο και τις κινήσεις του εθνικού στρατού στον αυχένα της Νιάλας. Κι αυτός γλίτωσε το ξεπάγιασμα, εκείνο το βράδυ έχοντας μόνο μια κουβέρτα, την οποία έριξε μαζί με το σύντροφό του, πάνω σε πυκνά φύλλα και χώθηκαν μέσα, έχοντας από πάνω τους πυκνό χιόνι. Το πρωί , αφού γλίτωσαν, απομακρύνθηκαν από την περιοχή. Κάπως τέτοια ήταν και η τύχη κι άλλων Μεσενικολιτών, που βρέθηκαν τη βραδιά εκείνη εκεί πάνω.
Την εμφύλια αυτή διαμάχη σκιαγραφεί πολύ πετυχημένα ο Ν. Καζαντζάκης στο έργο του «Αδελφοφάδες» γράφοντας :
Ποιος σε λάβωσε;
Κάποιος κομουνιστής, γιατί είμαι χριστιανός.
Εσένα;
Εμένα κάποιος χριστιανός γιατί είμαι κομουνιστής
Αλήθεια!
Πόσο βαριές είναι οι λαβωματιές που δίνουν τα αδέρφια ....!!
Πες όμως στους άλλους πως ζούμε ακόμα...
Παλεύουμε από πάνω με το θεό και από κάτω με τους δαιμόνους. Αυτοί είναι οι δυο μυλόπετρες μας, που μας αλέθουν.
Αυτά να τους πεις......
Όλα αυτά που γράφει ο Ν. Καζαντζάκης δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια κραυγή για ελευθερία, για ειρήνη, για δικαιοσύνη, για αξιοπρέπεια των ανθρώπων, των Ελλήνων για το παρόν και το μέλλον.
Βιβλιογραφία
1) Εγκυκλοπαιδικό λεξικό «Κόσμος»
2) Όψεις της Ιστορίας και Τοπική Αυτοδιοίκηση Νομού Καρδίτσας από την Τοπική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων Νομού Καρδίτσας
3) Ν. Καζαντζάκης «Αδελφοφάδες»
4) Αντώνης Αντωνίου « Ένα παιδί θυμάται»
|
