Ρουκαντζάρια – Ρουγκάτσια – Λουκαντζάρια

Το πολύ παλιό έθιμο όπως το θυμάται ο Κερασοπούλας από τα παιδικά του χρόνια και από ότι γνωρίζει γύρω από την ιστορία τους με τις λίγες γραμματικές γνώσεις που διαθέτει.

Ψάχνοντας την βιβλιογραφία βλέπουμε οτι το έθιμο «Λουκαντζάρια» χάνεται στα βάθη των αιώνων. Ξεκινάει από την Αρχαία Ελλάδα και από τις Διονυσιακές Γιορτές και ονομάζεται «Λουκαντζάρια -  Ρουγκάτσια –  ή Ρουκαντζάρια από την εποχή της Τουρκοκρατίας στην Ελλάδα.
Τα αποκαλώ «Λουκαντζάρια» γιατί έτσι τα ονομάζουμε στο χωριό μας. Ενώ δίπλα μας, στο Βουνέσι , τα λένε «Ρουκαντζάρια» και παραπέρα στο Νεοχώρι τα λένε «Ρουγκάτσια», καθώς και στα καμποχώρια της Καρδίτσας.
Την εποχή της Τουρκοκρατίας, τα Λουκαντζάρια έπαιξαν σπουδαίο ρόλο και προσέφεραν οικονομικά στους πατριώτες στην επανάσταση ενάντια στους Τούρκους. Με την αφορμή του εθίμου (Λουκαντζάρια), έβρισκαν την ευκαιρία όλοι οι επαναστατημένοι τότε Έλληνες που ήταν στο κλαρί, να μπαίνουν μεταμφιεσμένοι στα χωριά και να βλέπουν τα οικεία τους άτομα. Όλα δε τα έσοδα που μάζευαν από αυτή την εκδήλωση τα έδιναν για την ενίσχυση του Αγώνα.
Στις μέρες μου όμως, και ιδιαίτερα στα παιδικά μου χρόνια, το έθιμο γινόταν ως εξής :
Συγκεντρώνονταν μία-δύο ή και τρεις παρέες και γύριζαν στο χωριό, τραγουδώντας και λέγοντας στην κάθε οικογένεια το τραγούδι που την εκπροσωπούσε ανάλογα με την φαμελιά της (ανύπαντρο κορίτσι, ανύπαντρο αγόρι,  κλπ).
Τα χρήματα που μάζευαν, άλλοι τα μοιράζονταν μεταξύ τους σαν παρέα, και άλλοι τα κάνανε «ζιαφέτι», δηλαδή τα γλεντούσαν των Φώτων το βράδυ γιατί ανήμερα του Σταυρού που τραγουδούσαν είναι νηστεία.

Είχε εξαφανιστεί μεταπολεμικά το έθιμο. Το υπηρετούσαν μόνο τα πιτσιρίκια και έτσι λοιπόν πριν περίπου δέκα με δεκαπέντε χρόνια αναβιώσαμε το έθιμο με πρωτοστάτες τότε ηλικιωμένους του χωριού  που δυστυχώς σήμερα ορισμένοι από αυτούς δεν ζουν.
Και ευτυχώς που υπάρχουν συνεχιστές και το έθιμο αναβιώνει  μέχρι και σήμερα.

Γράφω παρακάτω τα τραγούδια όπως τα λέγανε και τα λέμε  ακόμη και σήμερα.
Αν έχω ξεχάσει κάποιο τραγούδι , ας το συμπληρώσει κάποιος άλλος.


Τα τραγούδια των Ροκαντζαρέων


1.    Στο σπίτι που έχει μικρό παιδί.

Ένα μικρό μικρούτσικο του βασιλιά τ΄αγγόνι
Τρουϊρου - ύρου ίφερνε βασιλικό μαζώνει
Βασιλικό κι βάλσαμου μούσκο και καραφύλλι
Χειριά παένει στη μάνα του χειριά στην αδερφή του
Κειριά στην αξαδέφη του  να πλέξει το γαϊτάνι.


2.    Στο σπίτι που έχει ανύπαντρη κόρη

Ιδώ στα σπίτια τα ψηλά τα μαρμαροχτισμένα
Ιδώ΄χουν κόρη για παντρειά κι θεν να την παντρέψουν
Την τάζουν γιο του βασιλιά την τάζουν γιο του Ρήγα
Την τάζουν τ΄αρχοντόπουλο που ΄χει χιλιάδες λίρες
Δε θέλου ιγώ του βασιλιά δε θέλου ιγώ του ρήγα
Μον ΄  θέλου τ΄αρχοντόπουλο που΄χει χιλιάδες λίρες.


3.    Στο σπίτι που έχει ανύπαντρο γιο

Παλληκαράκι νιούτσικο μι το στριφτό μουστάκι
Ισένα πρέπουν τ΄άρματα ισένα τα τσιαπράζια
Ισένα κι άλουγο καλό για να καβαλικεύεις
Καβαλικεύεις κι έρχεσαι πηζεύεις καμαρώνεις
Κι στα καπούλια απ΄τ΄άλουγο τρεις φραγγοπούλες παίζουν
Η μια βαρεί τον ταμπουρά η άλλη το νταούλι
Κι η Τρίτη η μικρότερη πλέκει χρυσό γαϊτάνι.


4.    Στο σπίτι που έχει ξενητεμένο

Ξενιτεμένο μου πουλί κι παραπονεμένο
Η ξενιτειά σι χαίρεται κι ιγώ έχω τον καημό σου
Σου στέλνω μήλο σέπεται , κυδώνι μαραγκιάζει
Σου στέλνω τα δακράκια μου σ΄ένα χρυσό μαντήλι
Κι τα δακράκια ήταν καυτά κι κάψαν του μαντήλι.


5.    Στο σπίτι που έχει νιόπαντρο ζευγάρι

Κρατεί ο δέντρους τη δροσιά κρατεί κι η νιός την κόρη
Στα γόνατα την κράταγε στα μάτια την κοιτούσε
Κόρη μου είσαι λυγερή κόρη μου είσαι άσπρη.


6.    Στο σπίτι που έχει έφηβο κορίτσι

Φραγγίτσα μι τα κόκκινα κι μι τα γαλαζάτα
Φραγγίτσα δος μας το φιλί δος μας τα μαύρα μάτια
Δεν σας του δίνου του φιλί ούτε τα μαύρα μάτια
Τα θέλω για να καρτερώ να έλθει ο καλός μου.


7.    Στο σπίτι του σπουδαστή – μαθητή

Γραμματικέ γραμματικέ κι ψάλτη κι αναγνώστη
Που κάθουσαν κι αγνάντευες ιψές το φεγγαράκι
Κι χύθκι του μελάνι σου κι βάψαν τα σκουτιά σου.


8.    Στο σπίτι της μοναχικής γυναίκας

Κυρά μ΄όταν στουλίζουσαν στην εκκλησιά να πάνεις
Βάζεις τουν ήλιου πρόσουπο κι του φεγγάρι αστέρι
Κι τουν καθάριο αυγερινό κουμπιά στου φερετζέ σου
Σι είδε ο κόσμος κι έφριζε κι η εκκλησιά ραϊσκει
Σι είδε ο δόλιος ο παππάς τα γράμματα ξιχνάει.


9.    Στο σπίτι του παππά

Απάνω σε γλυκομηλιά και κάτω στ΄ Άγιο Βήμα
Ιδώ κοιμάται η Δέσποτας με το Σταυρό στο χέρι
Μι του Σταυρό μι του Χριστό μι τ΄ Άγιο το Βαγγέλιο.


10. Στο σπίτι που μένουν γέροντες

Για την υγειά σου αφέντη μου και την καλή χρουνιά σου
Να ζήσεις χρόνους εκατό και να τους απεράσεις
Να ζήσεις σαν τουν Όλυμπο  σαν τ΄ άσπρο περιστέρι.


11. Για τους περαστικούς και γενικά για τους ξένους

Λύσι την αφέντη μ΄ λύσι την την αργυρή σακούλα
Αν έχεις άσπρα δος μας τα,  φλουριά μην τα λυπάσαι
Αν έχεις κι μισόγρουσα κέρνα τα παλληκάρια.




Το ξετραγούδισμα γίνεται όταν κάποιος νοικοκύρης δεν κερνάει τους Ρουκαντζαραίους.

1.    Απ΄την παραθύρα  κι ως τη  γωνιά
Άπλουσες κυρά μου τη Μ..ριά
Χύμησι να μι φάει κι αγροσκούδα
πήρα μια πελεκούδα  κι το΄σκιαξα.

2.    Αφέντη μου στην τάβλα σου
Χιλιάδες καλιακούδια
Τα μισά γεννούν τα μισά κλωσσούν
Τα μισά σι βγαν τα ντζούφλια.

Αυτά είναι γραμμένα όπως τα θυμάμαι και όπως μου τα διηγήθηκαν  ορισμένοι γεροντότεροι.

Κερασοπούλας.

(Επιμέλεια κειμένου : Αναστασία Γκανούρη)