Θα ήθελα σήμερα φίλοι συγχωριανοί Μεσενικολίτες, να σας απασχολήσω για λίγο με το Δημοτικό Σχολείο του χωριού μας, κατά την περίοδο που φοίτησα σ’ αυτό, με τους ανέμελους, τότε, περί άλλα τινά, συμμαθητές-τριες των Σχολικών ετών 1931-36.

Τότε η Θεσσαλία αποτελούσε δύο Νομούς: Το νομό Λαρίσης – (Μαγνησίας) και το Νομό Τρικάλων, η δε Καρδίτσα, (Θεσσαλιώτις) ήταν η μεγάλη Επαρχία. Άλλωστε όλοι οι Νομοί της χώρας, δεν είχαν χωριστεί. Νομός Φθιώτιδος και Φωκίδος, Αττικής και Βοιωτίας, Αιτωλοακαρνανίας, με (Καρπενήσι και Ναυπακτία). Το ίδιο ίσχυε και στην Πελοπόννησο και Μακεδονία.

Ο Επιθεωρητής Δημοτικής (Στοιχειώδους) Εκπαίδευσης είχε έδρα τα Τρίκαλα. Νηπιαγωγεία βέβαια, δεν υπήρχαν. Το Δημοτικό Σχολείο του χωριού ήταν από τα πιο πολυπληθή. Ο αριθμός των μαθητών περί τους διακόσιους. Το Διδακτικό Προσωπικό το 1932-33 που φοιτούσαμε στη Γ’ τάξη, το αποτελούσαν οι Δάσκαλοι: 1) Λάμπρος Κρανιάς, Δ/ντής 2) Φώτης Αρκομάνης (Φλωρέσι) 3) Γεώργιος Πράττος (Σπαρτιάτης) 4) Ευτυχία Γουλιανού (Παλαμάς) 5) Φωτεινή Αντωνίου (σύζυγος Σωτ. Π. Τσαγανού) και η δική μας 6) Ολυμπία – Πιπίτσα Βαλάφα (σύζυγος Κων. Βασιαρδάνη).

Θα μου επιτρέψετε να αναφερθώ και στα ονόματα των μαθητών-τριών, όσων μου έρχονται στο νου-μνήμη, αυτή την ώρα, εδώ στον Αμπελά της Νήσου Πάρου, (Κυκλάδες), όπου επί 10ετία παραθερίζω, μόνος.

Αρκετά ονόματα ίσως έχω ξεχάσει. Δε μπόρεσα να τα θυμηθώ, παρά την προσπάθεια. Οι πιο πολλοί από τους αναφερόμενους (Δάσκαλοι και μαθητές-τριες απεδήμησαν εις Κύριον, προ πολλού χρόνου. Επομένως η αναφορά τους, έσται “εις μνημόσυνον αιώνιον” και “αιώνια η μνήμη αυτών”. Πιστεύω ότι κάποιοι, μάλλον μου έχουν διαφύγει και παρακαλώ την επιεική κρίση, “εφόσον τα λάθη είναι ανθρώπινα”, κατά τη σχετική ρήση.

Και τώρα, λίγα έως πολλά για τη λειτουργία του Σχολείου.

Τα μαθήματα γίνονταν έξι μέρες την εβδομάδα. Ώρες λειτουργίας: 8:30~13:00 και 17:00~19:00 εκτός ΤΕΤΑΡΤΗΣ και ΣΑΒΒΑΤΟΥ (ελεύθερο απόγευμα).

Οι εκπαιδευτικοί, πρότυπα υπηρεσιακής ευσυνειδησίας, του καθήκοντος. Εντατική προπαρασκευή καθημερινά για τα μαθήματα. Καθημερινός έλεγχος τετραδίων και διόρθωση λαθών. Κάθε δεύτερη εβδομάδα νέα έκθεση. Την επόμενη, παράδοση τετραδίων με τις διορθώσεις λαθών και παρατηρήσεις. Ανάγνωση αρκετών. Πολλές φορές, γραφή έκθεσης (σύνθεσης) στο σχολείο.

Τα βιβλία και τα τετράδια όλα “ντυμένα” με μπλε κόλλα (χαρτί). “Ετικέττα” στο εξώφυλλο με τα σχετικά. Τα “μαλλιά” των μαθητών, κομμένα “εν χρω” (έως το δέρμα), και συχνός έλεγχος χεριών και νυχιών. Να είναι κομμένα και πεντακάθαρα νύχια και χέρια.

Κυριακές και μεγάλες γιορτές, γενικός Εκκλησιασμός. Συνοδοί: όλοι οι δάσκαλοι με τις τάξεις “εν σώματι”.

Διδασκόμενα μαθήματα: 1) Θρησκευτικά ή Ιερά 2) Ελληνικά Α’, Β’, Γ’ και Δ’ τάξη: Γλώσσα η Δημοτική. Ε’ και ΣΤ’ η Καθαρεύουσα. Ειδικότερα: Ανάγνωση (καλή), Αντιγραφή (ωραία γράμματα – καθημερινή αξιολόγηση – βαθμός). Ορθογραφία, Γραμματική κτλ. από τα Αναγνωστικά.

Τα ποιήματα (έμμετρος λόγος) έπρεπε να αποστηθίζονται συνολικά, ή μέρη, για να ασκείται η μνήμη. (Απομνημόνευση).

Γ’ τάξη: “ΤΑ ΨΗΛΑ ΒΟΥΝΑ” του Ζαχαρία Παπαντωνίου.

Δ’ τάξη: “ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ” των Ανδρέα Καρκαβίτσα και Νώντα Έλατου. 3) Ιστορία και 4) Γεωγραφία (εποπτικά μέσα). ΧΑΡΤΕΣ ΤΟΙΧΟΥ (Εκδοτικός οίκος Δημητράκου). Γεωφυσικός και Πολιτικός με τους τότε Νομούς. Ήταν αναρτημένοι στους τοίχους ή τους φέρναμε από το γραφείο. Για το μάθημα “στο τρίποδο” του μαυροπίνακα. Δείκτης (ο χάρακας ή η βέργα). Συγχρόνως ήταν και “μέσο” παιδαγωγίας και “τιμωρίας” για τους άτακτους και τους αμελείς. Αλλά και “ποινή” στο σπίτι, με παιδαγωγικό χαρακτήρα. (Αντιγραφή – καθαρά γράμματα, 3~5 φορές των λαθών, στο σωστό. Σε φύλλο από το πρόχειρο. 5) Μαθηματικά: α) Αριθμητική (Ασκήσεις και προβλήματα) και β) Γεωμετρία (Σχήματα – κατασκευές, εμβαδά, με ασκήσεις και προβλήματα). Όργανα: (χάρακας, τρίγωνο, διαβήτης, μοιρογνωμόνιο). Ήταν όντως δύσκολα. Άλλα μαθήματα: 6) Φυσιογνωστικά (χλωρίδα και πανίδα). Φυτά – δέντρα. Ζώα οικόσιτα, άγρια δάσους κτλ. και θηρία. Πτηνά – χάρτης με 65 είδη στον τοίχο. Έντομα, ερπετά, υδρόβια κτλ. Στην Ε’ και ΣΤ’ Φυσική και Χημεία. (Παρατήρηση – πειράματα – ασκήσεις). 7) Ιχνογραφία – Ζωγραφική (Κατασκευές, γύψινα, κτλ.) 8) Καλλιγραφία 9) Μουσικά (Δημοτικά τραγούδια, Εθνικοί χοροί, χορωδία) κα Πιπίτσα, με συνοδεία μαντολίνου. 10) Ερμηνεία Ευαγγελίου – Κυριακής και 11) Γυμναστική.

Μόνη Εθνική Εορτή (Παλιγγενεσίας), η 25^η Μαρτίου 1821, Εορτή Τριών Ιεραρχών (των Σχολείων και Ελληνικών Γραμμάτων), Εορτή εξετάσεων για διακοπές Καλοκαιριού. Ανακοίνωση αποτελεσμάτων. (Ενδεικτικά – Απολυτήρια). Το Σεπτέμβριο, εγγραφές για το νέο Σχολικό Έτος.

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ. Το έργο του “διδάσκειν”, απαιτεί σύστημα, μέθοδο και τρόπο. Είναι κατ’ εξοχήν παιδευτικό λειτούργημα. Ο Ιερός Χρυσόστομος, έγραψε: “Της τέχνης ταύτης (του παιδαγωγού), ουκ έστι άλλη μείζων^. τι γαρ ίσον του ρυθμίσαι ψυχήν και διαπλάσαι νέου διάνοιαν;”

Η διδασκαλία είναι, κατά των Κων. Γεωργούλη, (Εκπαιδευτικό Σύμβουλο Υπ. Παιδείας, κράτιστο φιλόλογο και φιλόσοφο, Δ/ντή του Δ.Μ.Ε.) που επιμελήθηκε το “Λεξικό ΗΛΙΟΣ” και μάλιστα τον τόμο “ΕΛΛΑΣ”, ένα γεγονός μοναδικό και ανεπανάληπτο. Απαιτεί επιμελημένη προετοιμασία (κατοχή της διδ. ύλης), κατεύθυνση, τρόπο και θέληση, προς επίτευξη του μεγάλου σκοπού: Τη “μάθηση”.

Το Δημοτικό μας στεγαζόταν στο κτίριο, απέναντι από την Εκκλησία ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ. Ο περίβολος της Εκκλησίας, ήταν και “αύλειος χώρος”, για τα διαλείμματα, την παράταξη και τη γυμναστική. Στο χωριό δεν ερχόταν αυτοκίνητα ή τετράτροχα. Στάση ήταν η “Παράγκα” στον αμαξωτό προς Κορώνα. Στην παράταξη κάθε πρωί, η κοινή προσευχή: Το “Άγιος ο Θεός…”τρις, το: " Πάτερ ημών..." ή το: "Βασιλεύ Ουράνιε, Παράκλητε..." και το “Δι’ ευχών…” ή άλλη επίκαιρη. Ακολουθούσε η είσοδος στις αίθουσες με τάξη. Καιρού μη επιτρέποντος, η προσευχή στην αίθουσα, πριν από το μάθημα. Υπήρχε στην αίθουσα, πάνω από την έδρα στον τοίχο, η εικόνα του Χριστού ή της Παναγίας. Το Σχολείο συμμετείχε – πρωτοστατούσε, σε όλα τα θρησκευτικά, Εθνικά και Κοινωνικά “δρώμενα” = Δημόσιες εκδηλώσεις.

Υπήρχε η λεγόμενη “δωρεάν παιδεία”. Πολλά τα έξοδα όμως. Δεν ήταν υποχρεωτική η φοίτηση. Γι’ αυτό υπήρχαν και οι “αναλφάβητοι”. Πολλοί που διέκοπταν τη φοίτηση. Και κάτι ίσως φαιδρό. Συχνά ακούγαμε τα “παρονόμια”= παρατσούκλια πολλών επωνύμων, που δημιουργούσαν παρεξηγήσεις. Σε μικρούς και μεγάλους, αφορμή για καυγάδες-φασαρίες. Το ίδιο συνέβαινε και στα άλλα χωριά τότε.

Ελάχιστος ελεύθερος χρόνος για παιχνίδι που είναι “παιδική ανάγκη”. Παιχνίδια το Καλοκαίρι, και στις Διακοπές για τα Χριστούγεννα και το Πάσχα. Σε μικρές ομάδες ή με δύο (κουτσό, κρυφτό, κυνηγητό, καβαλαράκια, μακροτόπι με “τόπα” από μπαλώματα. Αμάδες, “σκατούλια” τα λέγαμε. Στεφάνι, πετροβόλημα, τσελίκα. Αθλητικά: Τρέξιμο, πήδημα (απλούν – τριπλούν) κτλ. Καθιστικά: το “λουρί”, το “γιογιό”, αινίγματα, γλωσσοδέτες, λογοπαίγνια και πολλά άλλα.

Βοήθεια στο σπίτι και στο αμπέλι. Βοσκή των κατσικιών με το απόκομμα από τις γίδες. Βοσκή υποζυγίων – μεγάλων ζώων, “νυχτοβόσκι” στη Νεβρόπολη. Μέχρι και λίγο ποδόσφαιρο με καλό καιρό. Ήθελε πολλούς παίχτες και μπάλες, λαστιχένιες “τόπες”.

Τόπος: ο χώρος στο “Αμπέλι Σφέτσου”. επικλινές το έδαφος και συχνά προβλήματα, όταν οι τόπες με τις κλωτσιές έπαιρναν κατήροφο. Διακοπή του “ματς”. Λίγο πιο ψηλά, υπήρχαν τα κέδρα “Προυτσάλια”. Τα κόβαμε με μικρό τσεκούρι για τους “αναφανούς”, στην Ανάσταση με το “Χριστός Ανέστη εκ νεκρών …”. Επειδή πολλοί γονείς νόμιζαν ότι τα παιδιά τους ήξεραν να διαβάζουν και να γράφουν δηλ. τα βασικά, από τα δέκα ή έντεκα μετά την Δ’ τάξη τα έπαιρναν στις δουλειές για την εξοικονόμηση του “επιούσιου”, στα κτήματα ή τα έστελναν να μάθουν “τέχνη”. Έτσι λιγόστευαν οι μαθητές στην Ε’ και στην ΣΤ’ τάξη. Συνήθης δικαιολογία: “δεν τα παίρνει τα γράμματα”.

Γι’ αυτό υπήρχαν και πολλοί “απορριπτέοι” λόγω ελλιπούς φοίτησης. Δηλαδή αναγκαστικής διακοπής. Αναμενόμενη βέβαια και η απόρριψη.

Για όσους ήθελαν να ξαναφοιτήσουν, έπρεπε να εγγραφούν πάλι το Σεπτέμβριο, στην ίδια τάξη.

Δυστυχώς για το Μεσενικόλα, αλλά και άλλα ορεινά χωριά, ως επί το πλείστον, όσων κάηκαν τα σπίτια και για δεύτερη φορά με τον εμφύλιο, τα πράγματα εξελίχτηκαν “ανώμαλα”. Χάθηκε και η Νεβρόπολη, πρώτα ως αεροδρόμιο και κατόπιν ως λίμνη- Πλαστήρα.

Οι πιο φτωχοί, χωρίς σπίτια, “πήραν των ομματίων τους” και βρέθηκαν πιο τυχεροί, στις μεγαλουπόλεις της Θεσσαλίας, αλλά και στην Αθήνα. Λιγότεροι στη Θεσ/νίκη κ.α.

Έμειναν στο χωριό οι “ριζωμένοι” με τα αρχοντικά σπίτια και τα πολλά κτήματα. “οι έχοντες και κατέχοντες”.

Τελικά ήρθε ο καιρός “ελλείψει παιδιών”, να σταματήσει η λειτουργία του Δημοτικού μας, το κλείσιμο και η κατάργηση του, όπως και στην έδρα του Δήμου, το Μορφοβούνι.

Προσωπικά αισθάνομαι βαθειά θλίψη και λύπη για το …..άδοξο τέλος. Το σχολείο ήταν η ελπίδα ζωής, που ήδη χάθηκε. Η αχτίδα “του φωτός” που εξέλιπε. Έσβησε!!

Η σκέψη μου ίσως και πολλών άλλων ανατρέχει στον Εθνικό μας Ποιητή, Διονύσιο Σολωμό, στο σχετικό πέμπτο τετράστιχο, του ‘Ύμνου στην ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ:

- “Δυστυχής! Παρηγορία,

μόνη, σούμεινε να λές,

περασμένα μεγαλεία

και διηγώντας τα, να κλαις!”

Απομένουν τώρα στο χωριό, σχεδόν έρημα τα περιποιημένα και όμορφα – αμφιθεατρικά κεραμοσκεπή ιδιόκτητα σπίτια, όπου πολλοί Μεσενικολίτες και άλλοι που αγαπούν και τους αρέσει το υγιεινό και κατάλληλο κλίμα και η φιλοξενία των κατοίκων του, πνιγμένο μέσα στο “Πράσινο”, που συγκεντρώνει πολλούς με τις γιορτές και τις ποικίλες εκδηλώσεις – δρώμενα που συμπίπτουν με το καλοκαίρι: (Γιορτή Κρασιού, ερχομός της ΠΑΝΑΓΙΑΣ της Κορωνιώτισσας και τις “Τιμίας Κάρας” του Αγίου Σεραφείμ, τοπικού Αγίου, Νεομάρτυρα και Πολιούχου της Περιφέρειας και του Νομού, το “Παζαράκι” των Άσπρων Λιθαριών για τριήμερο στο χωριό, και ακόμα ο τρύγος, τα κάστανα, οι βραδιές για το ξεφλούδισμα του καλαμποκιού στα σπίτια με πίτες κ.ά.

Οι παραθεριστές ντόπιοι ή μη, το “χαίρονται” το χωριό και το απολαμβάνουν, με την ελπίδα και την "εν υγεία" προσμονή: "και του χρόνου πιο καλά".

Σας χαιρετώ και σας ευχαριστώ

Με αγάπη

Χρίστος Γ. Κοτρώτσος

Καθηγητής

Αμπελάς –Νάουσας

Ν. ΠΑΡΟΥ – ΝΟΜΟΥ ΚΥΚΛΑΔΩΝ

Δεκαπενταύγουστος 2011